De impact van de coronacrisis biedt kansen om na te denken over de weeffouten in het bestaande systeem en doorpakken richting de nieuwe economie, meent Maria van der Heijden, directeur MVO Nederland. “De huidige economie heeft tal van mankementen, met gevolgen voor mens en milieu. Neem dat mee bij de aanpak van de crisis.”
MVO Nederland zet zich in voor een duurzame en inclusieve economie. De 2000 bedrijven die zijn aangesloten bij MVO Nederland vormen een mix van het bedrijfsleven. “Er zitten meer dan honderd bedrijven bij met meer dan vijfhonderd medewerkers, maar ook heel veel betrokken mkb-ondernemers.”
MVO Nederland heeft vier doelen geformuleerd voor de nieuwe economie: klimaatneutraal, circulair, inclusief en met eerlijke ketens. Deze hangen allemaal met elkaar samen, verklaart Van der Heijden. “Zonder circulaire economie gaan we niet naar klimaatneutraal. Inclusiviteit hebben we nodig om te zorgen dat circulariteit wordt gerealiseerd, et cetera.” De vier doelen zijn door MVO Nederland vertaald in een businessagenda met zeven thema’s, die belangrijk zijn voor de versnelling van de nieuwe economie.
Weeffouten
Door sommigen wordt de Covid19-uitbraak gelinkt aan de globalisering van de economie. Van der Heijden doet daar niet aan mee. De coronacrisis maakt echter wel de weeffouten van het huidige systeem extra zichtbaar. Bijvoorbeeld de wijze waarop problemen worden afgewenteld op de keten. “Grote bedrijven hier passen opeens hun leveringsvoorwaarden aan, die enorme impact hebben elders in de keten. Dat vind ik geen moreel ondernemerschap in tijden van crisis. Reken maar dat de crisis vele malen groter is in landen als India of Bangladesh. Het schrijnende is dat de rekening wordt neergelegd bij degenen die toch al het kwetsbaarst zijn. Daar mag je je ogen niet voor sluiten.”
“De pandemie legt bloot hoe kwetsbaar we zijn. Als mensen zullen we ons anders moeten gaan verhouden tot de natuur. We zien onszelf nog te vaak als degenen die de natuur aansturen. Daar geloof ik niet in. De natuur heeft krachten in zichzelf. Dat betekent ook dat je bijvoorbeeld klimaatverandering heel serieus moet nemen.”
Reflecteren
Volgens Van der Heijden moeten we deze periode gebruiken om te reflecteren hoe we de transitie naar de nieuwe economie kunnen versnellen. De belasting op arbeid moet omlaag, bepleit ze. “Alle vitale sectoren van dit moment zijn arbeidsintensieve sectoren, zoals de zorg, onderwijs en veiligheid. Op het moment dat je arbeid goedkoper maakt door belastingverlaging, kun je meer mensen aan het werk houden.” Omgekeerd maakt ze zich hard voor hogere belastingen van de uitstoot van CO2, stikstof en plastic. “We moeten niet opnieuw terugvallen in het oude systeem met uitwassen als de stikstofcrisis en de extremen qua regen en droogte. De crisis biedt kansen om te zorgen dat investeringen hierna de goede kant op gaat. Zorg voor groene banen en investeer in de sectoren van de toekomst, zoals hernieuwbare energie of de kringlooplandbouw.”
Paard achter de wagen
MVO Nederland geeft een zes-min als cijfer voor de resultaten van de Klimaattafels. “De opdracht was een ‘tonnenjacht’, bedoeld om zo effectief en efficiënt mogelijk de uitstoot te verlagen. Wat ons betreft is het een gemiste kans dat je het probleem niet integraal benaderd, inclusief circulariteit. De voorstellen richten zich op een economie die grondstoffen uit de grond haalt en dingen weggooit. Dat kan echt anders. De techniek is er. Die kun je versterken door te zorgen voor een level playingfield en innovatie te stimuleren.”
Voor MVO Nederland betekent het versnellen naar de nieuwe economie vooral ook de transitie. “In plaats van de schade te beperken, en het paard achter de wagen te spannen, hadden we veel meer met elkaar moeten nadenken hoe je de nieuwe economie kunt vormgeven. Dát is het transitiedenken, dat je écht gelooft in een andere inrichting,” stelt Van der Heijden kritisch.
Prijsoriëntatie
De ramp met containerschip MSC Zoe, dat 270 containers verloor bij de Waddeneilanden, onthult de excessen van het huidige economische systeem, meent Van der Heijden. “Het legt bloot wat voor troep we produceren en over de wereld slepen. Dat heeft te maken met een prijsoriëntatie, waarbij je voor nagenoeg geen geld spullen koopt. Dat zijn prijzen die alleen maar gebaseerd zijn op het materiaal, zonder dat daar de milieu-impact in is verrekend of goede loonkosten in de keten.”
Een belangrijk punt waarvoor MVO Nederland zich sterk maakt, is dat alle productiekosten worden doorberekend. Als voorbeeld noemt Van der Heijden een koffieproject. “Zo’n twintig koffiebedrijven maken voor de hele keten transparant wie wat zou moeten verdienen en wat de echte prijs van koffie is.” Bij een ander project experimenteren bedrijven met een alternatieve boekhouding, waarbij je niet alleen op geld monitort, maar ook op waarden als mens en milieu, vertelt Van der Heijden. “Maak je dan andere keuzes als bedrijf? En wat betekent die keuze voor je beleid?”
“Voor bedrijven en ondernemers is het super belangrijk om de maatschappelijke rol serieus te nemen. Als bedrijf besta je bij de gratie van je omgeving.”
Leiderschap
Een belangrijke versneller richting nieuwe economie is het stimuleren van innovaties. In sectoren, maar ook cross-sectoraal en op thema’s. Van der Heijden roemt de innovatiekracht van de bij MVO Nederland aangesloten mkb-ondernemers. “De slagkracht en het ondernemerschap zorgt voor een enorme impuls. Het is voor ons een heel waardevol netwerk. Ze denken actief mee. We kijken vanuit de sectoren, maar ook cross-sectoraal, bijvoorbeeld rondom circulaire textiel, energie, water, agro en chemie. Punt is wel dat de overheid een gelijk speelveld moet creëren. Als je grote stappen wilt zetten en opschaalt in de beweging richting nieuwe economie, moet je het wel met z’n allen doen.” De waarden van de nieuwe economie zijn steeds belangrijker, benadrukt ze. “Je moet zorgen dat je van waarde bent voor toekomstige generaties. Dat is iets heel anders dan een kwartaalfocus.”
“Het is een stuk leuker om iets toe te voegen aan deze wereld in plaats van alleen maar op de korte termijn geld verdienen. Die morele kant, dat leiderschap, vind ik een van de leukste dingen in mijn functie. Dat ik met mensen werk met een passie en overtuiging, met wie je gezamenlijk probeert je cirkel te vergroten en anderen probeert mee te nemen.”
De Nieuwe Businessagenda MVO Nederland is een beweging van en voor ondernemers die willen versnellen naar de nieuwe economie. “Daar hebben we ‘versnellers’ voor, zoals de nieuwe businessagenda (nieuwebusinessagenda.nl) en de Nieuwe Economie Index, de NEx. De index geeft het percentage van de Nederlandse economie aan dat ‘nieuw’ is: circulair, klimaatneutraal en inclusief. In 2025 moet het kantelpunt worden bereikt, waarbij er geen weg terug is naar de oude economie.”
