Een aanzienlijk deel van de kunst die te zien is in het Rijksmuseum is geschonken of nagelaten door begunstigers; allemaal mensen achter wiens gift een verhaal schuilt. Een zo’n verhaal is dat van Monique en haar echtgenoot, die de aankoop van een wel heel bijzondere theepot aan het museum mogelijk maakten.
‘Iedere schenking is een reis en een avontuur met de begunstiger’
‘Mijn man en ik deden onze eerste serieuze kunstaankoop in 1990, een zeefdruk van Corneille. Het was in zekere zin het begin van onze grote liefde voor kunst. In eerste instantie schilderijen, maar de liefde breidde zich gaandeweg uit tot andere kunstvormen.’ Aan het woord is Monique, kunstliefhebber pur sang en al vele jaren Vriend van het Rijksmuseum in Amsterdam. ‘In 2007 kochten we een werk van Guido Geelen dat is geïnspireerd op Delfts blauwe tegeltjes en waar bloemen in gestoken worden. Misschien kopen we ooit als tegenhanger van dat moderne kunstwerk zo’n Delfts blauwe tulpentoren uit de 17e, 18e eeuw, dachten we. Maar we wisten ook dat daar een héél ander prijskaartje aan hing. In 2019 stuitten we op twee snoezige oude Delfts blauwe vaasjes, die veel te duur waren en – misschien gelukkig maar – verkocht werden aan iemand anders. Maar het zaadje was geplant, al vonden we dat je zoiets ouds en kostbaars niet thuis kon neerzetten, in ieder geval niet voor altijd. Ook vonden we dat veel meer mensen er van zouden moeten kunnen genieten. Voor het geval we een ander object zouden tegenkomen, gingen we dus onderzoeken of we het, al dan niet na verloop van tijd, konden schenken aan een museum.’
Een museum voor iedereen
Een groot deel van de collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam is door particulieren geschonken. Hun verhalen zijn onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van het museum. ‘De warme harten van begunstigers hebben al vanaf de opening een grote rol gespeeld,’ zegt Femke Diercks, hoofd Toegepaste Kunst. ‘Het Rijksmuseum kan zoveel meer bieden aan bezoekers door de steun van onze begunstigers. Maar iedere schenking, iedere verwerving gaat wel met de grootste voorzichtigheid gepaard. Voegt het iets toe? Vertelt het een verhaal dat we daarvoor niet konden vertellen? Het is zo’n verantwoordelijkheid. Aan de andere kant merk je dat juist voor begunstigers de drempel hoog is. Men denkt dat hier alleen maar peperdure schilderijen hangen. Maar het Rijksmuseum is veel meer dan Rembrandt. Het gaat niet om het geld, maar om het verhaal. ’
Dat verhaal was er zeker toen Monique en haar echtgenoot in 2020 een Delfts aardewerken theepot uit het einde van de 17e eeuw ontdekten op de kunstbeurs TEFAF. Een prachtexemplaar dat nergens anders hoorde dan in het Rijksmuseum. Een vergelijkbare theepot, maar dan gemaakt door de zoon van de maker, was namelijk al in de collectie!
‘Toen ging ons hart sneller kloppen’, vertelt Monique. ‘De beslissing om de aankoop van deze theepot voor het Rijksmuseum mogelijk te maken, was geen moeilijke. Voor ons gevoel deden we hiermee ook iets goeds en maatschappelijks, namelijk een stukje Nederlands erfgoed behouden. De theepot stond op de TEFAF, een internationale beurs. Hij had nu ook in een museum in Amerika kunnen staan.’
Passie en enthousiasme
Monique en haar echtgenoot mochten mee toen de theepot op zaal geplaatst werd, naast de theepot van de zoon. ‘Dat was een prachtig moment’, zegt Monique. ‘Alsof je familieleden herenigt. Toen ze naast elkaar stonden, zag ik wat Femke al meteen had gezien. Hoe ze op elkaar lijken en tegelijkertijd net anders zijn. Het verhaal van de twee theepotten sluit ook zo mooi aan bij het thema ‘de kunst van het doorgeven’, waarmee het Rijksmuseum begunstigers die objecten of vermogen schenken of nalaten, voor het voetlicht brengt. Want deze vader maakte theepotten, en de zoon is dat ook gaan doen. De vader heeft díe kunst dus ook doorgegeven.’
Monique en Femke hebben door de schenking van de theepot een mooie band opgebouwd. ‘Die band blijft,’ zegt Femke. ‘Je hebt samen iets unieks meegemaakt en je passie en enthousiasme met elkaar gedeeld. Voor mij is iedere schenking een reis en een avontuur dat we aangaan met de begunstiger. Het Rijksmuseum is niet alleen een kunstmuseum, we vertellen mede dankzij vele schenkingen ook het verhaal van Nederland. Ik denk dat je op heel veel manieren een band kunt hebben met kunst en geschiedenis. De een herinnert zich iets wat zijn grootouders aan de muur hadden hangen en gaat zich daarin verdiepen, en voor iemand als Monique ontstond de liefde voor het oude Delfts aardewerk door de hedendaagse kunst.’
Monique en haar echtgenoot gaan zo’n 15 keer per jaar naar het Rijksmuseum. Voor Monique dé ultieme ontspanning. ‘We hebben beiden druk werk en daarnaast ook een druk leven. In het museum schakel ik helemaal af, er is even helemaal niets anders dan de kunst. Ik kan een halfuur naar de rozet op de schoen van Rembrandts Marten turen. Als ik de theepot zie en onze namen op het tekstbordje, denk ik wel altijd: ‘Wow, wat is dit toch bijzonder.’
Het Rijksmuseum wil mensen – jong én oud – blijven samenbrengen door kunst en geschiedenis. De betrokkenheid en steun van begunstigers is hierbij onmisbaar. Voor het museum, voor de collecties, voor het behoud en het deelgenoot maken van de huidige en toekomstige generaties.
