Prostaatkanker is een vorm van kanker die ontstaat in de prostaat, een klier ter grootte van van een kastanje die een belangrijke rol speelt in het voortplantingssysteem.
Samen bewegen en levensstijl aanpassen
‘Iedere man krijgt vroeg of laat te maken met prostaatkanker, als hij oud genoeg wordt,’ zegt Dr. Pieter van den Berg, oncoloog bij het Tergooi MC. ‘Onderzoeken na overlijden tonen aan dat bijna negentig procent van de mannen boven de tachtig prostaatkanker heeft. Het onderscheid tussen een agressieve en indolente vorm is dan cruciaal. Indolent betekent dat de ziekte langzaam groeit, en dus ook minder kans heeft om zich snel te verspreiden. Dit maakt het mogelijk om bij sommige patiënten, vooral ouderen, de kanker te monitoren zonder directe behandeling, een aanpak die ‘actief wachten’ of in het Engels ‘watchful waiting’ (waakzaam afwachten) wordt genoemd. Toch kan zelfs een indolente vorm een psychologische last zijn. Een verhoogde PSA-waarde vereist verder onderzoek, zoals biopten. Bij een erfelijke belasting of verhoogde PSA is een MRI de eerste stap.’
Symptomen en behandeling
De symptomen van prostaatkanker kunnen variëren. ‘Problemen met plassen kunnen voorkomen, maar deze symptomen kunnen ook bij goedaar- dige aandoeningen zoals een vergrote prostaat voorkomen. Wanneer er al uitzaaiingen zijn, ervaart men vaak pijn in de botten.’
Lokale versus uitgezaaide ziekte
‘Voor lokale ziekte is de overleving na tien jaar vrijwel honderd procent. Bij uitgezaaide ziekte daalt dit naar vijf jaar. De behandelingskeuze moet goed overwogen worden. Is het doel om zo lang mogelijk te leven of om de kwaliteit van leven te verbeteren? Dat is een spanningsveld waar patiënten goed over na moeten denken en dat voor iedereen verschillend is.’
Levensverwachting en behandeling
‘De levensverwachting van patiënten met prostaatkanker is de afgelopen jaren verbeterd, mede door betere diagnostiek en behandeling. Gangbare behandelingen zijn operatie of bestraling, maar deze kunnen leiden tot incontinentie of erectiestoornissen, wat de kwaliteit van leven beïnvloedt.’
Taboes en mythes
‘Seksualiteit is een belangrijk onderwerp wanneer een man aan prostaatkanker leidt. Hoewel mensen het onderwerp vaak nog gênant vinden, hoort seks net zo bij het leven als eten, het is fijn als we dit op een normale manier bespreekbaar maken. Verhalen zoals dat veel tomaten eten prostaatkanker voorkomt, zijn niet op wetenschap gebaseerd. Er is geen doorslaggevend bewijs dat dit specifiek helpt.’
Wat werkt wel?
‘Bewegen is essentieel, vooral voor de botgezondheid, waar metastasen vaak voorkomen. Door de behandeling tegen prostaatkanker daalt het testosterongehalte, wat ook de bedoeling van de behandeling is, omdat testosteron de groeifactor is. Maar bijkomend nadeel is dat mannen zich door de afname van testosteron slechter voelen, en kans hebben op allerlei problemen zoals somberheid, gewichtstoename, spierafname, osteoporose en hart- en vaatziektes. Bewegen helpt om veel van deze bijwerkingen te verbeteren. Blijf dus bewegen, maar verander niet je hele levensstijl op slag. Geniet gewoon van een goed glas wijn, als je dat wilt. En vergeet niet dat naasten ook stress ervaren; beweeg samen en ga samen naar de huisarts. Neem zelf de regie over je gezondheid.’
Stel vragen en praat en beslis mee bij de behandelkeuze
Addy van de Luijtgaarden, oncoloog bij het Reinier de Graaf Gasthuis, en Erik van Muilekom, verpleegkundig specialist bij het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis, benadrukken het belang van een patiëntgerichte aanpak.
Betrokkenheid van de patiënt
Van de Luijtgaarden: ‘Een betrokken patiënt kan meedenken over wat bij hem past. Het is cruciaal dat patiënten meebeslissen, nu er veel behandelopties zijn.’ ‘Behandeling gaat niet alleen om levens verlengen, maar ook om de kwaliteit van leven,’ voegt Van Muilekom toe.
Goed geïnformeerd
‘Zorg voor betrouwbare bronnen,’ zegt- Van de Luijtgaarden. ‘Bezoek kanker. nl of de Prostaatkankerstichting voor advies of ervaringsverhalen en de keuzehulp voor behandelingen. ‘Stel vragen en bundel ze voor het volgende gesprek met de zorgverlener.’ vult van Muilekom aan.
PSA meten: zinnig?
‘PSA meten kan nuttig zijn, maar onderscheid niet tussen kwaadaardig of goedaardig,’ legt Van de Luijtgaar- den uit. ‘Daarvoor is verder onderzoek nodig als het PSA verhoogd is. Van Muilekom: ‘Het is verstandig om deze test te doen om mensen met risico op prostaatkanker te identificeren, maar niet iedereen hoeft gescreend te worden. De meeste effectieve manier van screenen wordt nu op Europees niveau onderzocht.’
Belangrijke vragen aan de arts
Van de Luijtgaarden: ‘Ik zou patiënten altijd aanraden de volgende vragen te stellen: Wat zijn de voor- en nadelen? Wat zijn de risico’s, op welke bijwerkingen? Zijn er verschillende opties, en wat zijn de voor- en nadelen daarvan?’
● Deel je levensstijl en voorkeuren,’ benadrukt Van de Luijtgaarden. ‘Op die manier kan de behandelaar je beter helpen keuzes te maken die echt bij je passen.’
● ‘Schrijf vragen op, neem een op- nameapparaat mee en bespreek keuzes met naasten,’ voegt Van Muilekom toe.
● ‘Stoppen met behandelen of iets niet doen moet bespreekbaar zijn als de kwaliteit van leven sterk wordt aangetast. Het is jouw ziekte, dus neem zelf de regie.’
