Een prima leven, mooie baan en een koophuis. Maar dan: een scheiding en een crisis. Het gevolg? Schulden. Zomaar, totaal onverwacht. En nu? Jeroen Dijsselbloem helpt. Niet als minister en zelfs niet als politicus, maar als buddy.
“Je persoonlijke financiën vergen tijd en een actieve houding.”
Sober leven, enveloppen blijven open maken en jezelf zo nu en dan dwingen om op zondagavond achter de computer te gaan zitten om je bezig te houden met de financiën. Dat zijn de simpele basisregels die je volgens Jeroen Dijsselbloem in acht moet nemen om uit de schulden te blijven. “Actief bezig blijven met je financiële situatie is heel belangrijk”, aldus de oud-minister van Financiën. Maar zelfs als je dat doet, kan het misgaan. Een scheiding, plotseling verlies van je baan, toeslagen waar je dacht recht op te hebben, maar wat niet zo blijkt te zijn: het kan iedereen overkomen. Maar wat niet iedereen zomaar overkomt is dat Jeroen Dijsselbloem dan contact met je opneemt om je te helpen. De oud-voorzitter van de Eurogroep is buddy bij FiKks, een initiatief van ADG dienstengroep, waar mensen met schulden worden gekoppeld aan een buddy die ze probeert te helpen.
Bent u populair als buddy?
“Je kunt als buddy meerdere mensen onder je hoede nemen, maar ik heb met FiKks afgesproken dat ik één iemand zou begeleiden. De mogelijkheid om zomaar met mij te koppelen is er niet, ik ben al met iemand gekoppeld.”
Hoe is het met uw eerste cliënt? Is hij inmiddels uit de schulden?
“Zo snel gaat dat helaas niet, de schuldenproblematiek is taai. Het is geen zaak van afgehandeld, stempel erop en volgende. Mijn cliënt heeft een belastingschuld van ongeveer 25.000 euro als gevolg van volgens de belastingdienst onterecht ontvangen kinderopvangtoeslag. Met een modaal inkomen is dat niet zomaar weg. Dan ben je zo circa 4 jaar verder.”
In een interview aan kinderen die een schoolkrant maken zei u een aantal jaar geleden dat u thuis niets te zeggen had over de portemonnee. U vrouw ging daarover, die had daar meer verstand van. Heeft u inmiddels al wat bijgeleerd?
“Haha, dat interview was in de tijd dat ik minister was, daarvoor deed ik het wel thuis, en nu doen we het samen. Maar tijdens mijn ministerschap had ik er simpelweg geen tijd voor, en laat dat nu vaak juist de kern van het probleem zijn: je persoonlijke financiën vergen tijd en een actieve houding. Voor veel mensen is het geen prioriteit, die leggen het weg en denken: dat doe ik later wel. Zo ontstaan problemen.”
Wat is volgens u de grootste reden dat mensen in de schulden komen?
“Het feit dat de overheid ervan uit gaat dat mensen redelijk zijn opgeleid, assertief en actief zijn en voor zichzelf kunnen opkomen. Dat is vaak niet zo. De vraag is of het reëel is wat de overheid van mensen verwacht. Als we schuldenproblematiek willen voorkomen, dan moeten we realistisch worden. De verwachtingen van de mate van zelfredzaamheid zijn te hoog. En dat geldt echt niet alleen voor de minima of lager opgeleiden.”
Nee?
“Nee. ADG dienstengroep is FiKks gestart omdat ze versteld stonden van hoeveel mensen binnen hun bedrijf een loonbeslag hadden. Er zijn heel veel werknemers met schulden, maar dat is dus iets anders dan arm zijn of geen geld hebben.”
Hoe komt het dat zoveel mensen schulden hebben? Het ministerie van SZW heeft het over 1,4 miljoen Nederlandse huishoudens met problematische schulden of een risico daarop.
“Dat kan komen door tegenslagen, zoals een scheiding of baanverlies, maar dat is ook een gevolg van de crisis en van het feit dat geld lenen de afgelopen jaren heel makkelijk is geweest. Gelukkig is de economie aangetrokken en is geld lenen de afgelopen tijd een stuk moeilijker gemaakt, denk aan de regels omtrent telecommunicatie (je toestel wordt nu als lening gezien, red.) en de strengere hypotheekregels.”
Heeft de ‘gemiddelde’ Nederlander genoeg verstand van de mogelijkheden die er zijn in Nederland om hulp te krijgen?
“Dat denk ik niet, mensen zijn daar gewoon niet mee bezig. De gemiddelde Nederlander verkeert in de veronderstelling dat het hem of haar niet overkomt. Maar als je er eenmaal in zit, zijn er gelukkig veel instanties die je kunnen helpen. De infrastructuur van de schuldhulpverlening is goed in Nederland, daar ligt het probleem niet. De grote drempel is dat mensen zich schamen om hulp te vragen.”
Staatsecretaris Tamara van Ark van SWZ stelde afgelopen mei een brede schuldenaanpak voor. De prioriteit van het kabinet is het voorkomen van problematische schulden, onder andere door in te zetten op preventie en het op tijd signaleren als mensen forse schulden dreigen te krijgen. Een goede aanpak?
“Des te vroeger de signalering, des te beter. Maar wat ik interessanter vind dan het kabinetsbeleid zijn de maatschappelijke coalities die worden gevormd tussen bedrijven en instellingen. De overheid merkt het namelijk pas als de belasting niet wordt betaald, aan het einde van het jaar, maar de woningcorporaties zien het meteen als de huur te laat is. Zelfde geldt voor de telefoonaanbieder. Die lijntjes zijn veel korter. Dat deze partijen nu samenkomen om te kijken hoe zij de mensen kunnen helpen is een hele goede zaak. En niet alleen voor de mensen met schulden, maar voor alle partijen. Want een werkgever wil geen werknemer met schulden met alle stress die daarbij komt kijken. En de schuldeiser kan in veel gevallen een deel van de schuld afschrijven.”
En als iemand dan eenmaal uit de schulden is, wat adviseert u hem te doen met het geld dat over blijft? Sparen heeft niet zoveel zin, met de huidige rente. Of toch wel?
“Zeker wel. Beleggen levert mogelijk meer geld op, maar wel met meer risico. Sparen heeft ook een andere belangrijke functie, namelijk het beschikbaar hebben van geld als het nodig is. Als je nadenkt over wat je met geld kan doen dat aan het einde van de maand overblijft, dan begint dat met de vraag: als ik nu een flinke tegenslag te verwerken krijg, hoe vang ik dat op? Pas daarna kan je jezelf de vraag of je moet gaan beleggen. Maar dat is een vraag waar heel veel mensen in Nederland niet aan toe komen.”
En als die vraag dan komt, wat doet u?
“Al mijn geld zit in het huis. Tenzij de woningmarkt weer in elkaar stort is dat een veilige spaarpot én zo houd ik mijn woninglasten laag. Voor veel mensen die 1,5 of 2 keer modaal verdienen en een huis bezitten is dat de verstandige weg: zorg dat je je schulden omlaag brengt.”
Feit
Jeroen Dijsselbloem is prominent PvdA’er, oud-minister van Financiën en oud-voorzitter van de Eurogroep. Na de laatste verkiezingen nam Dijsselbloem afscheid van de politiek, naar eigen zeggen omdat hij ‘de politieke vuurkracht na de grote verkiezingsnederlaag van de PvdA niet meer bezat’. Hij studeerde landbouweconomie aan de Landbouwuniversiteit in Wageningen.
