De energietransitie vraagt om een toekomstbestendig energiesysteem: een robuust, flexibel en betaalbaar netwerk dat kan omgaan met veranderende vraag, decentrale opwekking en nieuwe technologieën. Marijn Rijken van TNO en Frank Pon van Netbeheer Nederland schetsen de toekomstscenario’s.
‘De belangrijkste ontwikkeling is de toenemende rol van decentrale energiesystemen’
Netcongestie is een concreet knelpunt. 14.000 ondernemers staan op de wachtlijst voor extra stroom (bron: ACM). Door wachtrijen voor nieuweaansluitingen lopen de groei van de economie, duurzame energieprojecten en de adoptie van elektrisch vervoer vertraging op. KennisinstituutTNO richt zich op het ontwikkelen van een geïntegreerd energiesysteem waarin elektriciteit, warmte, gas en waterstof samenwerken, en waarin slimme digitale oplossingen en vraagsturing congestie kunnen voorkomen.
Pilotprojecten
‘Er is geen uniforme oplossing,’ benadrukt Marijn Rijken van TNO. ‘Je hebt altijd te maken met de lokale context, gebruikers en de fase van de energietransitie. Je moet op zoek naar de optimale mix van technologieën, opslag, infrastructuur en gedragsstrategieën. We hebben veel gedragswetenschappers in dienst die nadenken hoe we mensen en ondernemers mee krijgen. De gemiddelde Nederlander wil gewoon zijn auto rijden en de bakker wil gewoon zijn brood kunnen bakken. Die hebben geen zin om zich in energie te verdiepen. Dus naast betaalbaarheid is ontzorgen ook een belangrijke componenent. ‘TNO ondersteunt overheden, netbeheerders en bedrijven met scenario-analyse, beleidsadvies, digitale modellen en pilotprojecten. Als voorbeeld noemt Rijken een vehicle-to-grid-pilot in Utrecht, We Drive Solar, dat recent is benaderd en uitgevraagd door TNO in het kader van een studie naar decentrale ontwikkelingen in het energiesysteem. Een laadpaalaanbieder, MyWheels en Renault hebben samen met de gemeente en netbeheerder Stedin een project waarbij de auto’s op lokaal opgewekte stroom rijden. En op het moment dat de zon niet schijnt en de vraag groot is, leveren de auto’s stroom terug naar het net. Rijken: ‘Uiteindelijk zit daar ook een kostenvoordeel aan vast. Je rijdt goedkoop, met lokale zonne-stroom, en omdat je teruglevert, heb je inkomsten. Uiteindelijk, als we met dit soort innovatieve concepten vraag en aanbod bij elkaar brengen, hoef je minder stroom te transporteren en daarmee het net minder te verzwaren. Dat kan de kosten voor de netverzwaring – onlangs becijferd op 190 miljard euro tot 2040 – dempen. Dus er is ook een maatschappelijk voordeel in dit soort initiatieven.’
Gedrag verschuiven
Een uitdaging is dat de energievraag toeneemt en dynamischer wordt, stelt Frank Pon van Netbeheer Nederland. ‘Vroeger hadden we het “koperen plaatprincipe”. Het netwerk werd aangelegd voor maximaal piekverbruik en iedereen bleef daar wel binnen. Door het veranderende systeem, waarbij je hoge pieken in de afname hebt maar ook in de teruglevering, is het niet meer betaalbaar en wenselijk om de netten uit te leggen voor maximaal gebruik. Je lost het op door met gedrag het gebruik te verschuiven buiten de pieken. En door apparaten slim te laten samenwerken, met hulp van energy managementsystemen of home management- systemen.’ Door het energievraagstuk holistisch te benaderen, wordt niet alleen netcongestie verminderd, maar ontstaat een veerkrachtig, toekomstbestendig energiesysteem dat betrouwbaar en toegankelijk is voor burgers, bedrijven en industrie. Flexibiliteit, normering, standaardisatie, slimme aansturing en nieuwe contractvormen kunnen de piekbelasting verminderen. Een van de oplossingen is een flexibele contractvorm, waarbij een gebruiker buiten piekdrukte zijn stroomgebruikoptimaliseert. Als voorbeeld noemt Pon het afsluiten van groepscontracten voor een bedrijventerrein, waarbij de bedrijven onderling hun energieverbruik binnen een maximum- capaciteit optimaliseren. En ook de consument speelt een rol in het toekomst- bestendig energiesysteem. ‘Thuis heb je, als je met je elektrische auto thuiskomt, een batterij voor de deur staan. Slimme aansturing zorgt ervoor dat deze aan het begin van de avond energie levert, waarna de batterij ’s nachts weer oplaadt, zodat deze ’s ochtends weer voor 80% vol is. Dat soort dynamische oplossingen zorgen er straks voor dat je daar als consument amper over hoeft na te denken, maar wel in je behoefte wordt voorzien.’ Rijken: ‘De belangrijkste ontwikkeling is denk ik de toenemende rol van de centrale energie-s- ystemen, waarbij de lokale opwek wordt verbonden met de lokale vraag. Op dit moment zijn we bij TNO een onderzoek daarnaar aan het afronden.’ Netcongestie zal nog wel een tijd blijven. Flexibeler en dynamischer met energie omgaan zal mede daarom de norm worden, verwachten beiden.
