Bij de erfelijke spierziekte Duchenne worden de spieren steeds minder sterk. Jongens en mannen met Duchenne worden behandeld met steroïden zoals prednison, die bij langdurig gebruik ernstige bijwerkingen kennen. Het nieuwe medicijn vamorolone heeft die bijwerkingen vele malen minder.
‘Patiënten kunnen langer normaal functioneren, omdat het krachtverlies langzamer gaat’
Duchenne-spierdystrofie (DMD) is een erfelijke aandoening die vooral jongens treft – het gen dat Duchenne veroorzaakt ligt op het X-chromosoom – en leidt tot progressieve spierzwakte en -afbraak. De aandoening begint in de regel op jonge leeftijd, vaak tussen de leeftijd van 3 en 5 jaar. De eerste symptomen zijn moeilijkheden bij het lopen, rennen of springen. Duchenne-spierdystrofie wordt veroorzaakt door een defect in het dystrofine-gen, dat een eiwit produceert dat essentieel is voor het behoud van de spiercellen. Zonder voldoende goed dystrofine raken spiercellen beschadigd en sterven uiteindelijk af. Dit leidt tot de progressieve zwakte en het verlies van spiermassa die kenmerkend zijn voor de aandoening.‘Mensen met Duchenne overlijden uiteindelijk aan hart- of longproblemen,’ zegt Geert Jan van Daal, Chief Commercial Officer (CCO) bij Santhera, een farmaceutisch bedrijf dat het nieuwe Duchenne-medicijn Agamree (vamorolone) op de markt brengt, een nieuw soort corticosteroïd. ‘Vamorolone heeft net als traditionele corticosteroïden een positief effect op het behoud van spierkracht, waardoor patiënten langer normaal kunnen functioneren, omdat het krachtverlies langzamer gaat.’
Jongens met Duchenne krijgen meestal al op zeer jonge leeftijd zogenaamde corticosteroïden zoals prednison of deflazacort voorgeschreven. Effectief, maar voor 90 procent van de gebruikers zijn de bijwerkingen ernstig als je de aanbevolen doseringen gebruikt. ‘Bijwerkingen die gerelateerd zijn aan het gebruik van corticosteroïden zijn bijvoorbeeld osteoporose met hoger risico op botbreuken, overgewicht, stemmingstoornissen en groeiremmingen,’ aldus Van Daal. ‘Jongens van 18 die Duchenne hebben, zien er soms uit als 13. Ze hebben vaak een typerend uiterlijk: ze zijn kleiner, hebben overgewicht en een rond gezicht. Heel moeilijk, want als je jong bent, wil je gewoon hetzelfde zijn als je leeftijdsgenoten. Zeker als je ook al in een rolstoel zit.’
Voordat dit middel, dat eind vorig jaar voor de EU, de VS en het Verenigd Koninkrijk werd goedgekeurd, op de markt kwam, was de enige manier om bijwerkingen tegen te gaan het verlagen van de dosering van steroïden of door alternatieve doseringsschema’s toe te passen. ‘In Nederland wordt hierdoor vooral gebruik gemaakt van het 10 dagen op, 10 dagen af principe. Maar je verliest hierdoor effectiviteit. Nu zie je internationaal dus toch steeds meer een beweging richting dagelijks gebruik van steroïden. Maar dit geeft wel meer bijwerkingen. Dagelijks traditionele steroïden gebruiken, met de aanbevolen doseringen, kan onder andere leiden tot groeiremming, osteoporose, stemmingsstoornissen, hoge bloeddruk, diabetes, huid- en haarproblemen en cataract (staar). De eerdergenoemde stemmings- en gedragsstoornissen moet je ook zeker niet onderschatten, vooral omdat 30 procent van de jongens met Duchenne in het autistisch spectrum zit. Het is een van de belangrijkste redenen om behandeling met traditionele steroïden vroegtijdig te staken.’
Niet alleen wordt vamorolone geassocieerd met een vermindering van bijwerkingen, het heeft ook positieve resultaten laten zien bij het verbeteren van de spierfunctie bij jongens met DMD, zoals blijkt uit de tijd tot stand snelheid – door de progressieve spierzwakte hebben mensen met Duchenne vaak moeite met opstaan vanuit een zittende of liggende positie – en andere motorische uitkomsten. ‘Een groot probleem bij Duchenne is botontkalking,’ zegt Geert Jan van Daal. ‘Die leidt namelijk tot fracturen, zowel van de wervelkolom als de lange botten. We hebben gezien dat je daar met vamorolone veel minder last van hebt; volgens de eerste onderzoeksresultaten kan grofweg de helft van de wervelfracturen voorkomen worden. Minder beenbreuken is ook cruciaal – die zorgen bij jongens met Duchenne namelijk vaak voor een vervroegd verlies van mobiliteit, waardoor ze eerder in een rolstoel terechtkomen. Tijdens ons onderzoek bleek daarnaast dat vamorolone niet alleen geen groeiremming veroorzaakt, maar dat dit ook heel snel herstelt als er van prednison naar vamorolone wordt overgestapt’.
Vamorolone is op een opmerkelijke manier tot stand gekomen. ‘Meerdere grote farmaceutische bedrijven hebben geprobeerd een dergelijk medicijn te ontwikkelen door het prednison molecuul te verbouwen, maar het lukte niet om tot een beter middel te komen,’ aldus Van Daal. ‘Geneticus Dr. Eric P. Hoffman, die in 1987 het gen beschreef waar de problemen ontstaan bij Duchenne, kreeg het wel voor elkaar. Hij veranderde een positie in het molecuul waarover de algemene opvatting was dat je daar nou net vanaf moest blijven. In 2013 beschreef hij vamorolone voor het eerst. ’
Even effectief, maar veiliger
Hofman zocht naar een middel dat wél de goede kanten van corticosteroïden heeft, maar niet de slechte. Dat is dus gelukt. Onderzoek heeft inmiddels aangetoond dat het gebruik van vamorolone inderdaad even effectief is, maar veiliger.’ Het is nu zaak dat vamorolone in het vergoedingensysteem wordt opgenomen, zodat het kan worden voorgeschreven en er zoveel mogelijk jongens met Duchenne van kunnen profiteren. Een lang en ingewikkeld proces, maar gezien het grote effect méér dan de moeite waard.
