De afgelopen jaren hebben laten zien hoe kwetsbaar systemen worden wanneer leiders uitgaan van voorspelbaarheid en maakbaarheid. Crises volgen elkaar sneller op en organisaties zoeken houvast in een wereld zonder vaste kaders. Volgens Pieter-Matthijs Gijsbers, directeur van Comenius Leadership, vraagt deze realiteit om een andere benadering: minder sturen, meer luisteren. ‘Wijs leiderschap ontstaat wanneer bestuurders, ondernemers en ambtenaren elkaar écht proberen te begrijpen.’
‘Leiderschap is van ons allemaal, niet van één functie of rol’
Gijsbers ziet in het afgelopen jaar duidelijk dat organisaties die vasthouden aan lineair leiderschap – plannen, uitvoeren, controleren het steeds moeilijker krijgen. De werkelijkheid is daarvoor te grillig. ‘We zijn opgegroeid met het idee dat alles maakbaar is, maar juist strak georganiseerde systemen blijken het meest kwetsbaar,’ zegt hij. ‘Vooruitgang ontstaat wanneer leiders ruimte maken voor andereperspectieven.’Dat uitgangspunt vormt al dertig jaar de basis van de programma’s van Comenius. Daar ontmoeten ondernemers, bestuurders en ambtenaren elkaar buiten hun vaste rol. Niet om theorie te horen, maar om met elkaar te onderzoeken hoe hun werelden verschillen én overlappen. ‘Een ondernemer die hoort hoe een topambtenaar moet werken onder politieke druk, krijgt meer begrip voor die complexiteit,” zegt Gijsbers. ‘En een bestuurder die ziet hoe ondernemers risico nemen, begrijpt beter wat flexibiliteit vraagt. Die ontmoeting levert inzichten op die je nergens anders krijgt.’Volgens Gijsbers wordt 2026 het jaar waarin collectieve intelligentie belangrijker wordt dan individuele sturing. Organisaties staan onder druk en vraagstukken worden ingewikkelder. ‘Het is niet realistisch om te denken dat alle antwoorden uit de bovenste lagen van een organisatie komen. Waardevolle inzichten ontstaan vaak op onverwachte plekken. De vraag is: durf je daar ruimte voor te maken?’Tegelijk pleit hij voor meer reflectie. ‘We rennen van overleg naar overleg, maar nemen geen tijd om stil te staan bij het waarom. Terwijl juist dat moment van reflectie nodig is om richting te bepalen. Leiders die kunnen luisteren, vragen stellen en oordelen uitstellen, zijn beter voorbereid op verandering.’Dat vraagt ook iets van persoonlijk leiderschap. ‘Het gaat om moed: verantwoordelijkheid delen, kwetsbaarheid toelaten en erkennen dat je het niet alleen kunt. Leiders die dat durven, bouwen organisaties die wendbaar en toekomstbestendig zijn.’In de programma’s van Comenius ziet Gijsbers dit dagelijks gebeuren: professionals uit verschillende domeinen die ontdekken dat hun uitdagingen niet zo verschillend zijn als gedacht. ‘Wanneer werelden elkaar ontmoeten, ontstaat wijs leiderschap. Niet het harde sturen, maar het gezamenlijke zoeken.’ ‘2026 vraagt om leiders die verder kijken dan hun eigen logica. Leiders die verbinden, luisteren en verantwoordelijkheid delen. Dat is precies wat deze tijd nodig heeft.’
