Het huidige sociale zekerheidsstelsel is een vangnet voor verzuim. De wet- en regelgeving berust op sanctioneren van uitval. Terwijl minder uitval begint met preventie. De focus moet terug naar arbeidsperspectief en inzetbaarheid, om te voorkomen dat een medewerker ziek thuis komt te zitten, is de missie van sociale zekerheidsdienstverlener Robidus.
‘Mensen kiezen er niet voor om ziek te worden en uit te vallen’
Inzetbaarheid
Robidus helpt organisaties bij het verbeteren van inzetbaarheid en daarmee het terugdringen van verzuim. Het bedrijf gelooft in een integrale benadering, waarbij preventie een essentiële rol vervult. ‘Verplichtingen die verzuimbegeleiding met zich meebrengt, voeren de boventoon voor de werkgever. Terwijl werk maken van preventie – het voorkomen dat een werknemer uitvalt – een veel betere benadering zou zijn, meent Wondaal. ‘Je kunt op twee manieren mensen stimuleren. Door middel van sanctioneren, als je iets niet doet. Of door een bonussysteem, als iets gelukt is. Wet- en regelgeving berust vaak volledig op sanctioneren. O wee, als je het niet goed doet. Dan heb je zo een extra jaar loondoorbetaling aan je broek hangen.’
De huidige systematiek hangt het paard achter de wagen, meent Wondaal. Hij maakt een vergelijking met brandverzekeringen. ‘Als iemand uitvalt, is eigenlijk brand uitgebroken en probeer je met allerlei regels en wetten de brand te blussen. Maar het loont natuurlijk veel meer om in brandpreventie te investeren dan een dure verzekering afsluiten. Dat geldt ook voor de sociale zekerheid. Het is fijn dat het goed is geregeld voor de werknemer. Maar uiteindelijk is het vanuit maatschappelijk oogpunt veel socialer als je je medewerkers al voor die tijd helpt om niet uit te vallen.’ Hij gebruikt bewust het woord ‘medewerker’. ‘Op het moment dat iemand uitvalt, lijdt de werkgever ook pijn. Hij betaalt loon door, maar krijgt er geen arbeid voor terug. En de medewerker kiest er óók niet voor om uit te vallen. We geloven erin – en dat is de filosofie van ons bedrijf – dat mensen er niet voor kiezen om ziek te worden en uit te vallen. Dat zit níet in de mens. Daarin zie je een gezamenlijk belang. Je kunt er samen aan werken om te proberen dat te voorkomen.’
Schuldgevoel en stress
Een op de zeven werknemers kampt met burn-outklachten, blijkt uit cijfers van CBS en TNO. Een werknemer die ziek thuiszit zorgt voor extra werkdruk voor de collega’s die het werk overnemen, met als het risico dat je als organisatie in een spiraal belandt van verzuim en verdere overbelasting. Mensen die uitvallen, voelen zich vaak schuldig naar de werkgever en de omgeving toe, weet hij uit ervaring. ‘Je laat op verschillende fronten verstek gaan. Dat geeft nog meer stress, waardoor je nog langer met burn-outklachten zit.’ Dat is het gevaar met verzuim en arbeidsongeschiktheid, meent hij. ‘Er treedt al heel snel een negatieve spiraal op, waarbij het een het andere versterkt.’ Langdurige uitval heeft gevolgen voor het inkomen. Om de zieke werknemer een prikkel te geven is in de wet geregeld dat je na een jaar terug kunt vallen naar 70 procent van je loon. ‘Als het niet lukt om weer aan het werk te komen, moet je misschien wel je huis verkopen.’
Arbeidsperspectief
‘Verzuim kost geld. Heel veel geld. Je betaalt het loon door. Je hebt vervanging nodig. De werknemer heeft begeleiding naar de werkvloer nodig. Preventie kost ook geld, maar uiteindelijk is dat een fractie van de kosten van uitval, meent Wondaal. ‘Alleen, omdat er geen verplichting achter zit, zie je dat de bereidheid om te investeren in preventie vele malen lager is.’ Hij begrijpt het deels wel. ‘Werkgevers geven zoveel geld uit aan verzuim, dat ze iets hebben van ‘Moet ik dan ook nog investeren in preventie? Het is in principe toch de taak van de werknemer om gezond en fit te blijven?’. In de basis klopt dat, maar niet iedereen is in staat om daar zelf aan te werken. Door instrumenten aan te reiken, kun je individuele medewerkers daarbij helpen. Juist vanwege het gezamenlijke belang.’
Bij Robidus wordt niet alleen gesproken over inzetbaarheid, maar vooral ook over arbeidsperspectief. Deze term staat sinds 2015 centraal bij Robidus. ‘Inzetbaarheid is meer een werkgeversterm. Je streeft naar een optimale inzetbaarheid van je personeel. Maar die is alleen maar inzetbaar, als ze perspectief op werk hebben.’ Er kunnen allerlei dingen gebeuren waardoor dat perspectief even minder is, zowel positief als negatief. ‘De geboorte van je kindje doet iets met je leven. Dat kan een tijdelijke impact hebben op je arbeidsperspectief. Als je daarover een dialoog met je leidinggevende kan voeren en tijd krijgt om dingen te organiseren, dan hoeft dat geen stress op te leveren.’ Dat samenspel is heel belangrijk, benadrukt hij. ‘De juiste dialoog is misschien wel het allerbelangrijkste instrument dat een werkgever en leidinggevende hebben. Daartoe in staat zijn en dat durven is weer stap 2. Je moet er wel op gaan acteren. Daarvoor is beleid nodig, die je richting geeft.’
Inzetbaarheidsbeleid
‘Als ik vraag naar arbeidsperspectief en inzetbaarheidsbeleid word ik met regelmaat schaapachtig aangekeken. Organisaties reageren met ‘We hebben al verzuimbeleid’.’ Het verbaast hem niet. ‘Je kunt pas beleid maken als je weet waar jouw risico’s in de organisatie zitten.’ Data-analyse is daarvoor een goed inzetbaar instrument. ‘Als je een goede analyse maakt van je personeelsbestand – man/vrouw-verhouding, leeftijd, functies, branche – om de verzuimrisico’s te duiden hoe meer je gericht kunt handelen.’
Het gebruik van data helpt bij het optuigen van gerichte preventietools en verzuimbegeleiding. Als voorbeeld noemt hij het aantal werkenden dat in financiële problemen is. ‘Daar zijn allerlei onderzoeken over gepubliceerd. Als je dat tegen je personeelsbestand houdt, kun je een goede inschatting maken hoe groot het aantal medewerkers is met potentiële geldstress. En daarvoor vervolgens een programma optuigen of een budgetcoach aanbieden.’ Hij benadrukt dat je vervolgens je medewerkers moet inspireren en activeren, zodat ze er ook daadwerkelijk gebruik van maken. Als voorbeeld noemt hij korting op de sportschool. ‘De mensen die daar profijt van hebben, sporten al. De mensen die het nodig hebben, moet je op een andere manier bereiken, door middel van inspiratie, activatie en voorbeelden. Het is echt een lange termijn businesscase.’
Het huidige stelsel van sociale zekerheid in Nederland loopt achter de feiten aan. ‘De wet- en regelgeving is bedoeld om inkomen te beschermen bij langdurige uitval. Daarnaast is er een participatiecomponent om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt door middel van subsidies en incentives aan het werk te helpen,’ meent Robert Wondaal, chief business officer bij Robidus. Als voorbeeld noemt hij de Wet Poortwachter. ‘Die ziet erop toe dat er goed voor de uitgevallen werknemer wordt gezorgd.’
