Bij het verbeteren van diabeteszorg lag de nadruk altijd op disease management: is de zorg goed georganiseerd? Belangrijk, maar niet voldoende. Daarom verschuift het accent naar de rol van de patiënt: hoe gaat het met jou en wat wil jij dit jaar bereiken?
“Het niet voldoende om te zeggen dat iemand moet afvallen. Leer mensen anders koken en etiketten lezen.”
In Nederland hebben ruim een miljoen mensen diabetes, volgens berekeningen van het Diabetesfonds. Tien procent hiervan heeft diabetes type één. Deze vorm van diabetes ontstaat op jonge leeftijd, het lichaam maakt dan geen insuline aan. Maar de grote meerderheid van de diabetespatiënten heeft diabetes type twee. Hierbij spelen overgewicht, weinig bewegen, oudere leeftijd en erfelijke aanleg een belangrijke rol. Het aantal mensen met diabetes type twee zal naar verwachting dan ook blijven stijgen. Reden te meer om in te zetten op preventie en bewustwording.
“Nederland heeft de beste diabeteszorg ter wereld”, zegt Henk Bilo, professor inwendige geneeskunde bij ISALA en expert en onderzoeker op het gebied van diabetes. “Probleem is dat wij diabetes zien als een ziekte die niet te vermijden is. Daar moeten we vanaf.” Volgens Bilo is diabetes vaak het resultaat van een ziekmakende leefstijl. Meer aandacht voor het veranderen van die leefstijl en een beter bewustzijn van wat gezond leven is daarom noodzakelijk. Maar de meeste mensen hebben daarbij hulp nodig. “Je moet iets vinden dat mensen triggert om anders te leven. Bijvoorbeeld stoppen met roken. Roken heeft grote invloed op hart en vaatziekten en zorgt voor complicaties bij diabetes. Beloon goed gedrag. Maak het de moeite waard om slechte gewoontes te veranderen.”
Een nieuwe aanpak die de mens centraal stelt in plaats van de ziekte is het jaargesprek in plaats van de jaarmeting. Guy Rutten, hoogleraar op het gebied van diabetesonderzoek bij UMCUtrecht en gespecialiseerd in ‘zorg op maat’ bij diabetes, vindt dit een goede ontwikkeling. “De standaard jaarmeting kijkt naar cijfers en gemiddelden, daarop scoort Nederland heel goed. Maar dat zegt niets over het welbevinden van de grote meerderheid die niet gemiddeld scoort. Het jaargesprek plaatst juist de mens centraal.”
Tijdens het jaargesprek bespreken arts en patiënt de behandeldoelen voor het jaar en kijken samen welke behandelingen en professionele ondersteuning daarvoor nodig zijn. De individuele ideeën, verwachtingen en wensen op het gebied van de behandeling staan centraal. Belangrijke vragen zijn: hoe kijkt iemand zelf tegen diabetes aan? Heeft hij of zij steun van een partner? Levert de diabetes problemen in de werksituatie op? Wat kan de patiënt zelf doen? De regie komt zo bij de patiënt. Dit gebeurt vanzelfsprekend alleen bij die mensen die dat willen en kunnen. Wie het liever aan de arts overlaat kan daarvoor kiezen. Als maar duidelijk is wie welke rol speelt.
Zowel Rutten als Bilo zien weinig in algemene adviezen die alleen tot frustratie leiden, zoals moeten afvallen. Juist omdat daarmee voor de ene persoon minder winst valt te behalen dan voor de ander, afhankelijk van de individuele streefwaarden. Bilo: “Ook voor die mensen die wel baat hebben bij afvallen, is het niet voldoende om te zeggen dat iemand moet afvallen. Leer mensen anders koken en etiketten lezen. Daarmee kun je het bewustzijn veranderen.” Rutten: “Diabetes is een chronische ziekte, die de rest van je leven om discipline en aanpassingen vraagt, een verantwoordelijkheid die mensen alleen kunnen nemen als ze het nut en effect er van zien. Dat lukt alleen als we elke patiënt als individu benaderen!”
Feit
Uit cijfers van het RIVM uit 2012 blijkt dat bij mensen met alleen lagere school de kans op diabetes 18% is. Bij mensen met een universitaire opleiding is de kans op diabetes 3%. Een fors verschil dus.
