Toewerken naar een betere voedselketen? De noodzaak is er, de innovatieve kracht is er ook, de verwachtingen zijn hoog. Maar zonder begrip en een goed contact tussen burgers, boeren en overheid gaat het niet.
We willen toewerken naar een betere voedselketen waarmee we de aarde ook beter achterlaten voor toekomstige generaties. Maar wat is dat eigenlijk, beter? En wie is daar verantwoordelijk voor? Vroeger betekende beter: groter en efficiënter. Dick Hordijk, directeur van coöperatie Agrifirm: “Ons land is een van de toonaangevende landen geworden als het gaat om het zo efficiënt mogelijk produceren van voedsel. Tegelijkertijd is de consument gewend geraakt aan spotgoedkope prijzen. Het percentage van ons inkomen dat we besteden aan voedsel is een van de laagste ter wereld.” Dat wringt, zegt Hordijk, nu de betekenis van ‘beter’ is verlegd naar duurzamer, naar beter voor dier en milieu. Hordijk: “We moeten dan met zijn allen ook nadenken over wat zo’n verschuiving betekent. Zonder begrip en een goed contact tussen burgers, boeren en overheid gaat het niet. Met de huidige bevolkingsaanwas moet de wereldwijde voedselproductie in de komende 35 jaar verdubbelen. Je hebt kunstenaars van boeren nodig om ervoor te zorgen dat je én een lage milieu-impact hebt én de goede voeding voor zoveel mensen. Daar moet je waardering voor hebben.”
Innovatieve kracht
Bewustwording van de consument is volgens Hordijk van wezenlijk belang voor de ontwikkeling van een betere voedselketen. “De innovatieve kracht van de Nederlandse boeren en de bedrijven eromheen is enorm groot. Maar je moet wél de financiële speelruimte hebben om innovaties toe te passen. Er zijn hoge verwachtingen als het gaat om diervriendelijkheid en een lagere milieu-impact in de sector. Het is best goed te verwezenlijken, maar het betekent vaak ook dat je per stal of per hectare landbouwgrond minder opbrengst hebt. Met minder toepassing van milieubelastende middelen heb je bijvoorbeeld een hoger risico op een kwalitatief mindere oogst. Als consument moet je dat in gedachten houden als je in de winkel je dagelijkse aankopen doet. Je kunt niet én extra eisen stellen aan de voedselproductie én zo goedkoop mogelijk uit willen zijn, ook nog met een zeer beperkte kennis over de herkomst van het dagelijkse voedsel. Dat gaat gewoon niet samen.”
Streven naar evenwicht
De enorme prijsdruk op de voedselketen zorgt ervoor dat in Nederland 35 procent van de boeren onder de armoedegrens leeft. Hordijk: “We zijn er telkens in geslaagd de productie net weer iets efficiënter te maken, maar als boer word je er niet rijker van. De retailers kopen weer een tandje scherper in en uiteindelijk bouw je niks op tenzij je voor schaalvergroting kiest. Dat willen we als consument niet want ‘meer dan 500 koeien voelt niet goed’. Maar wat dan wel? Onder de honderd koeien? Dat geeft misschien een goed gevoel, maar je ontneemt de boer daarmee de efficiëntie die de laatste jaren is opgebouwd. En wie betaalt dan daarvoor?”
We zitten aan elkaar vast in de voedselketen, zegt Hordijk. Die keten is volgens hem bij uitstek een enerzijds/anderzijds-verhaal waarin polarisatie een stoorzender is. “Evenwicht is het toverwoord, de stappen vooruit moeten we samen zetten. Vroeger had iedereen wel een boer in de familie of woonde bij een boer in de buurt. Je wist wat er speelde, er was een onderling vertrouwen. Nu zijn er nog maar 50.000 boeren. De afstand is toegenomen, het begrip is afgenomen. De opdracht voor de sector is om zo transparant mogelijk te zijn, we moeten weer naar onderscheidende verpakkingen waarop de consument meteen ziet: dit komt uit Nederland, dit is de footprint. De opdracht voor de consument is dan: beseffen dat dat betekent dat er bij de productie goed is nagedacht over een lage belasting voor dier en milieu en over hoe het nog lager kan. En ook: dat dat een iets hogere prijs rechtvaardigt.”
Het verschil maken
Nederlanders kunnen zich grote zorgen maken over milieu-impact, maar volgens Hordijk kunnen ze juist hier, samen met de boeren, het verschil maken. De bereidheid om iets meer te betalen betekent: financiële ruimte creëren voor meer innovatie. Belangrijk, want de snelheid waarmee innovatieve oplossingen gebruikt kunnen worden, moet zeer dringend omhoog. En de overheid moet op dat vlak duidelijkheid verschaffen, niet elk jaar de spelregels veranderen. Er is, met andere woorden, een fatsoenlijk speelveld nodig.” Bij Agrifirm, zegt Hordijk, is dat een speerpunt. “We zijn een neutrale partner, een coöperatie van en voor boeren, waarbij de agenda niet zoveel mogelijk verkopen is, maar zo goed mogelijk ondersteunen, dus nadenken over oplossingen. Een deel van de inkomsten gaat naar innovaties. Die hebben vaak nog een onzekere uitkomst die je als boer kunt afdekken als je financiële ruimte hebt. Dat gebeurt nu nog te weinig. En dat is iets wat we met z’n allen moeten zien te doorbreken.”
“We zitten aan elkaar vast in de voedselketen. Evenwicht is het toverwoord, de stappen vooruit moeten we samen zetten.”
Meer informatie: www.gebruikjeboerenverstand.nl
