Het (langdurig) verzuim stijgt, de instroom in de arbeidsongeschiktheid ook. Terwijl de arbeidsmarkt krapper is dan ooit. We kunnen het ons simpelweg niet veroorloven om mensen langdurig kwijt te raken. Toch onderschatten veel werkgevers hoeveel invloed zij zelf hebben op verzuim en inzetbaarheid. Het sleutelwoord: preventie. Dat begint met inzicht over de gezondheid van de individuele werknemers.
'We zijn allemaal mensen, maar ieder mens is anders en gaat op een andere manier aan'
Er is al jaren een extreem krappe arbeidsmarkt. Dat heeft impact op de werkdruk en het ziekteverzuim. ‘Je ziet tegelijk een beweging dat de nieuwe generatie allemaal minder wil werken. Waardoor je die krapte op de arbeidsmarkt niet gaat inhalen. Sterker nog. Alleen al in de zorg wordt binnen 5 à 10 jaar een tekort van 300 duizend zorgmedewerkers verwacht,’ ziet Robert Wondaal, chief business officer van sociale zekerheidsdienstverlener Robidus. Het bedrijf helpt organisaties bij het verbeteren van inzetbaarheid en daarmee het terugdringen van verzuim. Het bedrijf gelooft in een integrale benadering, waarbij preventie een essentiële rol vervult. Werkdruk wordt niet alleen als belangrijkste verzuimreden genoemd, de groep werknemers die het betreft zijn ook nog eens twee keer zo lang afwezig van het werk in vergelijking met alle werknemers, blijkt uit een analyse van het CBS. Pak je de cijfers van het UWV erbij, dan zie je elk jaar een toename van het aantal 42e-weeksmeldingen. Dat zijn mensen die 42 weken onafgebroken ziek zijn.’ Hetzelfde geldt ook voor de groeiende WIA-instroom. ‘Dan heb je het over tien procent toename per jaar van het aantal mensen dat zich meldt voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Dat zijn best wel zorgwekkende cijfers.’ Daarbovenop is er een grote groep werknemers die richting de pensioenleeftijd gaat en nadenkt over een afbouwscenario.
Investeren in preventie
‘In alle publicaties die voorbijkomen en de commissies die zich buigen over arbeidsmarktvraagstukken zie je een roep naar preventie. Het bevorderen van de gezondheid en zorgen dat mensen mee kunnen doen. Ook bij een chronische ziekte kun je meestal prima blijven werken. Dat hoeft geen belemmering te zijn,’ stelt Wondaal. Het Centraal Planbureau heeft afgelopen april een publicatie gedaan over het ‘Economisch Perspectief op Gezondheid en Preventie’. De Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS), die advies heeft uitgebracht over de toekomst van het stelsel voor ziekte en arbeidsongeschiktheid roept op dat we veel meer in preventie moeten investeren. ‘Alle zorgverzekeraars vallen over elkaar heen om te zeggen: we moeten in preventie investeren,’ ziet hij. ‘Alleen is het probleem dat het leuk is dat we het allemaal met elkaar eens zijn, maar ik nog niet heel veel gouden eieren langs heb zien komen. Dat maakt het thema interessant. We zijn allemaal mensen, maar ieder mens is anders en gaat op een andere manier aan. Het probleem van preventie is dat je vandaag iets moet veranderen in je levensstijl of gedrag, waar je pas over 10, 15 jaar profijt van hebt. Het ingewikkelde is dat de gemiddelde mens het best ingewikkeld vindt om nu al te investeren, terwijl je daar pas op de lange termijn de benefits van plukt.’ Hij maakt de vergelijking met de auto-APK. ‘Je gaat wel elk jaar naar de garage met je auto voor een controle en grote beurt, om te voorkomen dat je stil komt te staan langs de kant van weg. Daar geef je wel geld aan uit. Maar tot een APK’tje en grote beurt voor je eigen lichaam zijn we minder genegen. Dat is eigenlijk gek.’
De basis van gedragsverandering
Werk maken van preventie – het voorkomen dat een werknemer uitvalt – is een veel betere benadering dan verzuimbegeleiding als een werknemer uitvalt, is zijn boodschap. Werkgevers kunnen hier, eventueel in combinatie met verzuim- en zorgverzekeraars een rol in spelen, meent hij. ‘In de Arbeidswet is een bepaling opgenomen dat je dat als werkgever eens in de zoveel tijd een periodieke gezondheidscheck aanbiedt. Nu ligt het percentage organisaties die dat doet rond de 25%, maar ik zie een groeiende bereidheid onder werkgevers om gezondheidschecks aan te bieden. Je hebt als werkgever een bepaalde organisatiegraad, waardoor je op een mooie manier een grote groep bereikt.’ Als je een gezondheidscheck aanreiktbiedt en je weet tien mensen ‘aan’ te zetten, heb je de investering in een veelvoud terugverdiend, rekent Wondaal voor. De uitdaging is wel om de medewerker in de actiemodus te krijgen bij een gezondheidswaarschuwing. ‘Inzicht is één. Op het moment dat iemand een waarschuwing krijgt, moet je hem of haar ook hulp kunnen bieden. Anders ben je het momentum kwijt.’ Werkgevers redeneren vaak: het is in principe toch de taak van de werknemer om gezond en fit te blijven, stelt hij. ‘Dat klopt dat, maar niet iedereen is in staat om daar zelf aan te werken. ‘Je moet je medewerkers inspireren en activeren, zodat ze daadwerkelijk zelf aan de slag gaan met de instrumenten die je aanreikt.’ De basis van gedragsverandering is dat je inzicht hebt: wat is er (met me) aan de hand, stelt Wondaal. ‘Er zijn heel veel dingen die sluimeren zonder dat je er 100% bewust van bent of denkt: het valt wel mee. Volgens een leefstijldeskundige met wie ik heb gesproken zijn er twee manieren om iemand aan te sporen tot verandering. Een trauma bij jezelf of iemand in je directe omgeving. Dat je je realiseert: dit is niet goed, ik moet veranderen. De andere is een concrete spiegel voorhouden door de man of vrouw in een witte jas die je vertelt dat je een groot risico loopt als je niks verandert.’ Wondaal is ervan overtuigd dat daar de sleutel naar succesvolle preventie ligt. ‘Een paar weken geleden was in de RAI een conferentie van MDL-artsen. Om daar aandacht voor te vragen konden mensen gratis hun lever laten checken. Dat trok inwoners uit het hele land die bereid waren om vier uur in de rij te gaan staan. De behoefte is er dus, alleen gaan mensen dat pas doen als het gratis is.’
Weten waar het uitvalrisico’s zit
Preventie begint met inzicht. Inzicht in hoe gezond, betrokken en belastbaar – kortom: duurzaam inzetbaar – een individuele werknemer werkelijk is. Gericht beleid om de inzetbaarheid te verbeteren en verzuim terug te dringen kan alleen als je weet waar de risico’s in de organisatie zitten. Wat de veelvoorkomende verzuimoorzaken zijn, vertelt Robert Wondaal. ‘Als je een goede analyse maakt van je personeelsbestand – man/vrouw-verhouding, leeftijd, functies, branche – om de verzuimrisico’s te duidenhoe meer je gericht kunt handelen. Het gebruik van data helpt bij het optuigen van gerichte preventietools en verzuimbegeleiding. Met de juiste data, aandacht en aanpak kun je als werkgever het verschil maken. Voor je mensen én je organisatie.’
