Het klinkt onwerkelijk. Gedwongen teruggrijpen op de oude aardgasinstallatie vanwege een heffing op (groene) stroom. Het is precies wat is gebeurd in de glastuinbouw. Voorzitter Adri Bom-Lemstra van Glastuinbouw Nederland trekt aan de noodrem. “Het beleid moet meer maatwerk geven en gericht zijn om stappen vooruit te zetten in de energietransitie. Als het ons lukt om ons te innoveren tot een klimaatneutrale sector, winnen we het op alle fronten qua duurzaamheid en milieu.”
Een glastuinbouwbedrijf heeft warmte, elektriciteit en CO2 nodig voor de teelt van de gewassen. Elektriciteit voor de belichting en warmte en CO2 voor de planten. “Wil je verduurzamen dan moet je voor alle drie een duurzaam alternatief vinden,” vertelt Alexander Formsma, beleidsspecialist Energie & Klimaat bij Glastuinbouw Nederland. “De grootste uitdaging is dat je verschillende oplossingen nodig hebt bij de duurzame keuzes in stroom, warmte en CO2 en dat het erg regio gebonden is wat je mogelijkheden zijn qua verduurzaming.” Groene elektriciteit is relatief makkelijk. Duurzame warmte is al moeilijker, maar ook hierin loopt de sector voorop, onder meer met aardwarmte, biomassa en het gebruik van industriële restwarmte.
Rem op transitie
“Als op een van de drie paden (elektriciteit, warmte, CO2) een boom komt, remt dat de hele energietransitie,” constateert Formsma. Precies dat is aan de hand met de ODE-heffing op elektriciteit. Hiermee wordt de inkoop van elektriciteit zo duur gemaakt, dat de duurzame koplopers in de glastuinbouw noodgedwongen teruggrijpen naar de WKK-installatie, een door aardgas gedreven machine, die super efficiënt warmte, elektriciteit en CO2 maakt. “De koplopers waren al grotendeels geëlektrificeerd en kregen opeens als beloning een extra energiebelasting die in de tonnen per jaar loopt. Het was beter geweest om de ODE-regeling maatwerk te maken. Gelukki zien we in de politiek een verandering qua ODE, maar de oplossing is er nog niet.”
CO2 is de allerlastigste en het meest belangrijke sleuteldossier van de hele transitie, stelt voorzitter Adri Bom-Lemstra. “Als je de CO2 niet hebt, gaat het hele feest niet door.” Ook hier lijkt het beoogde kabinetsbeleid een nieuwe boom op het pad te werpen. “De keuze van het kabinet voor CO2-opslag onder de Noordzee betekent in de praktijk dat bedrijven die nu hun CO2 aan de glastuinbouw leveren, straks subsidie krijgen om CO2 op te slaan. Beide moeten worden gestimuleerd, er zijn sectoren als de glastuinbouw die CO2 nodig hebben.”
Kennis als exportproduct
Bom-Lemstra wil graag een belangrijk misverstand uit de wereld helpen. “Er zijn partijen in de Tweede Kamer die zeggen ‘waarom kweken we de groenten niet in warme landen waar de zon veel meer schijnt?’. Ze vergeten dat de manier waarop wij onze tomaten, paprika’s en komkommers kweken echt wel duurzamer is per kilo product, als je kijkt naar gewasbescherming, watergebruik en arbeid. Qua duurzaamheid moet je naar het hele plaatje kijken. Energie-technisch winnen de landen rond de Middellandse zee het misschien nog, maar op de andere thema’s is het andersom.”
“Help de glastuinbouwsector door de energietransitie heen,” luidt de boodschap aan de politiek. “We zijn een hoogtechnologische sector die de verantwoordelijkheid pakt. Puur voor de teelt is het energieverbruik sinds 1990 met 40% gedaald. Glastuinbouwondernemers willen graag investeren in duurzame oplossingen, maar dan moeten ze wel weten dat ze het kunnen terugverdienen.” Het belang van de glastuinbouw reikt verder dan de productiekant, waarschuwt Bom-Lemstra. “De kennis die we in het cluster opdoen. De verpakking, de klimaatsystemen in de kassen, de techniek en logistiek. Onze kennis is ook een exportproduct. Juist omdat we in Nederland zo goed zijn en elkaar continue opzoeken en kennis ontwikkelen, kunnen we de wereldbevolking van voedsel voorzien. Mijn grote zorg als voorzitter is dat er voldoende massa blijft. Met de textielindustrie en farmacie hebben we in het verleden gezien dat de innovatie stokt als bedrijven naar het buitenland vertrekken omdat het ze in Nederland te moeilijk wordt gemaakt.
Hoge gasprijs
Het wordt door de hoge gasprijs een moeizame winter voor de glastuinbouwers. “Het is niet makkelijk de stijgende kosten een-op-een door te berekenen in de producten. We produceren op een veel duurzamere manier dan bedrijven in Marokko, Spanje en Italië, maar grotere retailers blijven sturen op prijs.”
