De energietransitie is een succes als het gaat om de opwek van groene stroom. Maar de transformatie van het energiesysteem is complex en nog verre van voltooid, waarschuwt Country Chair van energieproducent Uniper, Dyonne Rietveld. ‘Het systeem kraakt, en de uitdaging is veel groter dan de dreigende netcongestie.’
‘De plannen liggen klaar, we hebben 8 miljard euro gereserveerd om te investeren in duurzame projecten’
Komende tien jaar dreigt een capaciteitsprobleem. ‘Het energievraagstuk wordt nog te veel in kleine silootjes bekeken, zonder de problemen aan elkaar te koppelen.’ Deels heeft dit te maken met het succesverhaal van groene stroom en de verduurzaming van het transport en de (maak)industrie. De vraag naar stroom en duurzame energie ontwikkelt zich in een razend tempo. Sneller dan op dit moment kan worden gerealiseerd. Wat we op dit moment constateren is dat de leveringszekerheid voor de komende tien, vijftien jaar in het geding komt.’ De overheid kan de problemen vergroten of verkleinen, afhankelijk van het beleid, is op Prinsjesdag 2024 de boodschap van Rietveld aan minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei. ‘Met een helder toekomstperspectief kan de markt efficiënter, goedkoper, sneller en inventiever zorgen voor een goed functionerende energiemarkt dan de overheid.’ Rietveld noemt groene waterstof, elektriciteitsopslag en de elektrificatie van de logistieke infrastructuur en van de industrie drie grote energiethema’s die extra aandacht nodig hebben. ‘De productie van zonne- en windenergie is heel erg gestimuleerd. Dat is een succes, we hebben dagen dat we op 100% duurzame stroom zitten. Alleen is er meer aandacht nodig aan het voorzien van de behoeften aan de vraagkant en voor de opslagkant. Daar ontstaan nu de knelpunten.’
Investeringsambitie marktpartijen
‘Als energieproducent vormen we een schakel in de klimaattransitie. We willen een onderdeel zijn om het energievraagstuk op te lossen. We onderschrijven de klimaatdoelen van Parijs en hebben ambitieuze investeringsplannen om de energievoorziening te vergroenen. Wat we daarvoor nodig hebben, om te zorgen dat de langetermijninvesteringen kunnen worden gedaan, is zekerheid en perspectief. Het gaat erom dat er duidelijke keuzes worden gemaakt. Uniper en andere marktpartijen hebben de plannen en financiering klaarliggen. We hebben 8 miljard euro gereserveerd om te investeren in duurzame projecten,’ benadrukt Rietveld. Het is volstrekt begrijpelijk dat marktpartijen wachten met investeren, zolang er onzekerheid is over de koers van de overheid, meent Rietveld. ‘Zodra de randvoorwaarden kloppen, kan de markt zijn werk doen. Maar wanneer de duidelijkheid over de koers te lang duurt, gaan de investeringen naar elders, buiten Nederland. Dan hebben we als land het nakijken. Je moet nu handelen. Over vier jaar ben je te laat.’
Als voorbeeld noemt Rietveld het uitstel van de Delta Rijncorridor, de transportleiding voor ammoniak, CO2, waterstof en gelijkstroom die de Rotterdamse haven met het achterland moet verbinden. Oud-klimaatminister Rob Jetten liet op de dag van zijn vertrek weten dat de aanleg hiervan is vertraagd tot minstens 2032. Uitstel van de aanleg van de groene waterstofinfrastructuur bedreigt de concurrentiepositie van de Haven van Rotterdam als grootste energiehub van Europa, waarschuwt ze. ‘De overheid denkt vaak: oké, het wordt een paar jaar later. Terwijl bedrijven denken: een paar jaar later? Daar gaat m’n project! Er zit een groot verschil in perspectief. Voor bedrijven betekent het dat miljardeninvesteringen die al helemaal in de startblokken staan niet door kunnen gaan. Waardoor ze op zoek gaan naar andere routes. De Delta Rijncorridor is een essentiële ‘backbone’ voor de industrie, energie en opslag. De Haven van Rotterdam voorziet in 15 procent van de totale energiebehoefte van Europa. Als dat zo meteen via Zeebrugge of Noord-Frankrijk aan land gaat en richting Duitsland, komt dat nooit meer terug naar Rotterdam. Dat besef, is onvoldoende doordrongen in Den Haag.’
Capaciteitsmarkt
Twee vragen moeten centraal staan bij de visie vanuit de overheid op de toekomstige energievoorziening, meent Rietveld: ‘Hoe zorg ik ervoor dat de leveringszekerheid is gegarandeerd? En hoe zorg ik er voor dat nieuwe investeringen plaatsvinden in het regelbaar vermogen?’ Met het regelbaar vermogen, bijvoorbeeld in de vorm van een energiecentrale, wordt de beschikbaarheid van elektriciteit geborgd op momenten dat er onvoldoende stroom uit zon en wind is. ‘In 2033, als we te maken krijgen met een stroomtekort, heb je een installatie nodig die je kunt aanzetten op dagen dat je moet bijspringen.’ Door het enorme aanbod aan duurzame energie, is het aantal draaiuren van de back-upinstallaties beperkt. Uniper kan niet een centrale te bouwen die maar 400 uur per jaar draait, terwijl die onder normale omstandigheden wel 6000 uur stroom kan leveren. Als je als overheid leveringszekerheid belangrijk vindt, dan moet er ook een soort van basisverzekering komen voor de aanwezigheid van de centrale, zodat de investering kan worden terugverdiend.’ Beleid is altijd langzamer dan de werkelijkheid, besluit Rietveld haar oproep. ‘Het kabinet en de overheid moeten daar verder in vooruit denken. Waar wil ik uitkomen? Waar willen we over 10, 20 jaar staan als samenleving, qua industrie, woningen et cetera. Zodat je vandaaruit met scenario’s kan gaan terugrekenen wat je aan capaciteit nodig hebt om de leveringszekerheid te garanderen en te voorzien in de energievraag van de industrie.’ Om te beginnen door alles op alles te zetten om de Delta Rijncorridor toch op tijd te realiseren. ‘Anders loop je het risico dat bedrijven hun investeringsplannen terugtrekken en de waterstofmarkt niet van de grond komt.’
