Sinds 1 januari 2025 heeft de Nederlandse AI-community zich verenigd in de AICoalitie4NL. Met als inzet een sterke internationale AI-positie voor Nederland. Met ‘schone data’ kunnen Nederland en Europa de strijd van de Amerikaanse Big Tech winnen, is de overtuiging van AIC4NL-voorzitter Willem Jonker.
‘AI clean tech is de paradigma shift waarmee we de big tech kunnen verslaan’
De AICoalitie4NL verenigt het grootste AI- ecosysteem in Nederland met het grootste AI-programma dat Nederland kent. ‘Op die manier versterken een krachtige coalitie en een groot investeringsprogramma elkaar.’
Eigen AI-fabriek
Een onafhankelijke AI-sector is belangrijk in het kader van de technologische soevereiniteit, stelt Jonker. ‘Het is nodig om onze eigen positie te bouwen in Europa. Daar is iedereen van doordrongen.’ Hij verwijst naar de discussie over in hoeverre je Europese, niet-bigtech oplossingen kunt gebruiken en de dataopslag op servers buiten Europa. ‘De Nationale veiligheid speelt daarbij een rol.’ Onderdeel van het Europese AI Continent Action Plan is het ontwikkelen van zogenoemde AI-fabrieken, waar rekenkracht, data en talent wordt samengebracht om geavanceerde AI-modellen en -toepassingen te creëren. Voor Nederland komt deze waarschijnlijk in Groningen. Clustering is cruciaal voor het vasthouden van talent, meent Jonker. ‘Talent bind je door ze in fantastisch ecosystemen aan toptechnologieën te laten werken en daarmee het gevoel te creëren dat we ertoe doen in de wereld. Je wordt niet een topper door steeds gereedschap bij de buurman te moeten lenen. Als je voorop wil lopen in AI heb je goede instrumenten en een goede infrastructuur nodig. Je moet je eigen werkplaats hebben. Het is een aanjaagfabriek. Het stimuleert en motiveert. Iedereen in het veld heeft het erover en komt eropaf. Door de eigen AI-fabriek worden we onderdeel van het Europese AI-netwerk en hebben we tegelijkertijd de eigen faciliteiten om Nederlandse AI ontwikkeling aan te jagen.’
Paradigma shift
Digitale innovatie is de rode draad in de carrière van Jonker. Hij heeft 12 jaar in Europa gewerkt, voor het EU instituut voor Innovatie en Technologie en daarvoor bij het Natlab van Philips. Daarnaast is hij al 25 jaar hoogleraar Secure Datamanagement aan de Universiteit Twente. ‘Vaak komen mensen bij me: die Amerikanen hebben veel meer geld, dat ga je nooit winnen. Mijn antwoord is dan: dat zei je volgens mij 20 jaar geleden ook over Nokia. Hetzelfde verhaal geldt voor Kodak. Er zijn legio voorbeelden van onoverwinnelijk geachte partijen die kopje onder zijn gegaan.’ Jonker: ‘Essentieel om succesvol te zijn als Nederlandse AI-sector is met een moeilijk woord paradigma shift. Van toetsen, zoals op de Nokia, naar een touchscreen.’ Hij maakt een sprong naar data en AI. ‘Big Tech is de oliemaatschappijen van vroeger, maar dan in de digitale wereld. Daar ligt precies de kans. De manier waarop de Big Tech met data omgaat, is niet de manier waarop wij dat in Europa willen. We willen niet dat er op allerleimanieren van je data wordt gebruikgemaakt, zonder dat je daar weet van hebt. Onze principes zoals we hebben vastgelegd in de AI Act, bieden kansen voor oplossingen die niet op een onzorgvuldige, olieachtige manier met data omgaan. AI clean tech is de paradigma shift waarmee we de big tech kunnen verslaan.’ Hij haalt een aantal veelbelovende initiatieven aan, zoals AI-InfraSolutions dat Google Streetview naar de kroon steekt qua datakwaliteit. ‘Dat is een voorbeeld van een bedrijf dat staat te springen om de infrastructuur van AI-fabriek te gebruiken om de eigen AI-modellen verder te verbeteren.’ Hij noemt ook de samenwerking van TNO, NFI en SURF om een eigen taalmodel te ontwikkelen: GPT-NL. ‘De makers gebruiken alleen ‘cleane’ data, die ze rechtmatig hebben gekregen. Het is een open model, iedereen kan kijken hoe de achterliggende software werkt en hoe de AI tot bepaalde conclusies komt.’
