De Vlinderstichting beschermt al 40 jaar vlinders en libellen. De stichting vindt dat zij overal waar ze in de natuur thuis horen ook daadwerkelijk moeten voorkomen. Maar het gaat niet goed met vlinders. Het net opgerichte Vlinderstichting-beschermingsfonds moet vlinder- en insectensterfte tegengaan.
‘Sinds 1990 zijn we 45 procent van het totale aantal vlinders in Nederland kwijtgeraakt’
In het voorjaar van 2023 ging er een schok door vlinderminnend Nederland. Waar normaal gesproken in deze periode talloze vlinders door tuinen, parken en bossen fladderden, was er in mei en juni wekenlang bijna geen vlinder te zien. De Vlinderstichting trad in juni met een alarmerend bericht naar buiten in de media. ‘Sinds we in 1992 begonnen zijn met tellen, is er geen voorjaar zo vlinderloos geweest als dat van 2023’, zegt Anthonie Stip, projectleider bij De Vlinderstichting. ‘Dat weten we doordat De Vlinderstichting al ruim 30 jaar door het hele land vlinders telt, waar we door ruim 1000 vrijwilligers bij geholpen worden. Met ons zogenaamde ‘Meetnet vlinders’ lopen vrijwilligers van april tot en met september een vaste telroute, waarbij ze registreren welke soorten ze zien en hoeveel. We konden zo dus ook de ontwikkelingen van afgelopen voorjaar afzetten tegen hoe het eerdere jaren was. En het was inderdaad heel opvallend dat een aantal algemene vlindersoorten – de meeste mensen het klein koolwitje, groot koolwitje en klein geaderd witje wel – dit voorjaar ontzettend schaars was.
Schrikbarende cijfers
De directe oorzaak daarvan was de droogte van vorig jaar zomer. Die droogte viel precies in een periode dat deze vlinders normaal gesproken rups waren. Maar als de plant waar een vlinder op leeft als rups verdroogt, en er zijn ook geen alternatieven in de buurt, dan is het voor veel van die rupsen einde verhaal. Er zijn er dus veel doodgegaan. Dit heeft er toe geleid dat ze er niet waren op het moment waarop ze normaal gesproken weer opnieuw te zien zouden zijn, namelijk in het voorjaar erna.’
Door het tientallen jaren monitoren weet De Vlinderstichting helaas dat het niet alleen dit jaar een slecht jaar was voor vlinders. Hoewel er soms iets betere jaren tussen zitten, is er over het algemeen een afname te zien. En de cijfers zijn schrikbarend. ‘Sinds 1990 zijn we 45 procent van het totale aantal vlinders in Nederland kwijtgeraakt’, zegt Stip. En collega’s van mij hebben dat een paar jaar geleden ook nog in een langer tijdsperspectief geplaatst: we hebben gegevens vanaf 1890; toen werd door sommige mensen ook al keurig genoteerd welke soorten ze gezien hadden. Daaruit konden we concluderen dat het aantal vlinders tussen grofweg 1890 en 2020 met 84 procent is afgenomen. Dat is ontzettend veel.’
Doortastende beheeradviseurs
Dat het zo slecht gesteld is met vlinders, heeft meerdere oorzaken; denk aan klimaatverandering, intensief landgebruik, stikstof, verdroging en versnippering. De urgentie van vlinder- en insectensterfte is groot. Maar betekent dit dat het tij niet meer te keren is? Dat niet, volgens De Vlinderstichting. Maar er is wel nú actie nodig. ‘Het grote risico bij urgente problemen is dat er overhaast verkeerde maatregelen worden genomen. Ook bij het oplossen van de insectensterfte is dat risico aanwezig. Burgers, overheden en bedrijven kunnen allemaal bijdragen aan het tegengaan van biodiversiteitsverlies. Maar ze moeten wel geholpen worden om de juiste maatregelen te nemen. Onze oplossing daarvoor is het Vlinderstichting- beschermingsfonds. Dat combineert een mensgerichte aanpak, ecologisch vakmanschap en een aanpakkersmentaliteit. Wij willen dóen. Onze doortastende beheeradviseurs gaan proactief en op aanvraag in gesprek met terreineigenaren van plekken waar zeldzame of bedreigde vlinders voorkomen. Zij gaan adviseren hoe eigenaren landbeheer of de inrichting van een terrein zo goed mogelijk voor deze vlindersoorten kunnen uitvoeren. Ten tweede kan het fonds straks door grote én kleine bijdragen – we zijn dankbaar voor iedere gift! – ingrepen, aanpassingen of achterstallig beheer financieren om de leefwereld van vlinders zo goed mogelijk te krijgen. Zo gaan we hopelijk op weg naar een wereld met weer meer vlinders.’
Wat anderen zeggen over het Vlinderstichting-beschermingsfonds:
Wilfred Alblas, Stichting Limburgs Landschap:
‘In onze natuurgebiedenleven zeldzame vlindersoorten, zoals het donker pimpernelblauwtje, de bruine eikenpage en het spiegeldikkopje. In het natuurbeheer verdienen zij extra aandacht. Hiervoor zijn veel gegevens nodig over aantallen en verspreiding, en veel kennis over wat deze soorten nodig hebben. De Vlinderstichting is daarbij voor ons een belangrijke partner. Met het Vlinderstichting-beschermingsfonds kunnen we nu verder werken aan een toekomst met meer vlinders.’
Harco Bergman, Boswachter Staatsbosbeheer:
‘Wat een goed idee van de Vlinderstichting om een vlinderbeschermingsfonds te starten. Insecten hebben het zwaar door verkeer, vervuiling, versnippering, stikstof, droogte of juist veel te nat. Prachtig initiatief om juist vlinders te gaan helpen,. Zelf noem ik ze altijd de dansende juwelen in bos en landschap. Als boswachter van het Kuinderbos probeer ik door bosrandenbeheer, begrazing, sinusmaaien en minimaal klepelen hun leefomgeving te maximaliseren op een zo natuurlijke mogelijke manier. Met name ons bosrandenbeheer scoort mooie resultaten, maar extra hulp wordt zeer op prijs gesteld.’
