Gemeenten hebben de verplichting om voor al hun wijken plannen te maken hoe deze binnen dertig jaar van het aardgas af kunnen. Aquathermie is een relatief onontgonnen technologie, gebaseerd op bestaande techniek, voor duurzaam verwarmen en koelen van gebouwen. De Green Deal Aquathermie verzamelt onderzoeksvragen en praktijkervaringen en brengt de mogelijkheden in kaart.
Steeds meer mensen beginnen in te zien dat aquathermie ook een energiebron kan zijn, naast bijvoorbeeld waterstof, zon, wind, vertelt programmamanager Erik Kraaij van Netwerkbureau Aquathermie. “Water is er genoeg in Nederland. Je kunt steden en dorpen niet vol zetten met windmolens en zonnepanelen. Aquathermie (warmte uit, red.) kan daar een oplossing voor zijn. Het voordeel is dat je de warmte die al in oppervlaktewater, afvalwater of drinkwater zit benut.”
Uit onderzoek door Deltares en CE Delft naar de economische potentie van de aquathermie-techniek blijkt dat de techniek kan voorzien in 40% tot 50% van de warmtevraag in de gebouwde omgeving. “Er is gekeken waar water beschikbaar is, hoeveel warmte je eruit zou kunnen halen en hoever de afstand tot de gebouwde omgeving is. De aanname is dat je maximaal vijf kilometer van een watergang of waterbron moet zitten.” In eerste instantie is de techniek vooral geschikt voor nieuwbouwprojecten. “De watertemperatuur om nieuwbouwwoningen warm te krijgen, hoeft niet zo hoog te zijn, tot veertig graden. Bestaande gebouwen kampen met een isolatieachterstand, dus daar moet je je in eerste instantie focussen op isolatie en vloerverwarming. Daarna is aquathermie heel goed mogelijk.
Aquathermie is nieuw in de ontwikkeling, maar technisch zijn er amper belemmeringen voor een grootschalige uitrol, stelt Kraaij. “Als je kijkt wat er nodig is, zijn het allemaal technische onderdelen die overal worden toegepast. Het zit vooral in de combinatie van de techniek en de partijen die je daarvoor nodig hebt. Het gaat bij wijze van spreken om een warmtewisselaar die je in de sloot nodig hebt, een warmtenet voor het transport en een warmtepomp om het water op de juiste temperatuur te krijgen. Dat zijn technieken die er al zijn.”
Het probleem is vooral organisatorisch: “Je krijgt te maken met het waterschap of Rijkswaterstaat en de netbeheerder en je moet de gemeente en woningcorporatie meekrijgen. Daar zit de moeilijkheid. Zorgen dat je een systeem hebt van bron tot gebouwde omgeving. De komende jaren willen we onderzoeken hoe we de vergunningverlening kunnen stroomlijnen, zodat daar niet de bottleneck ontstaat. Je haalt water uit de sloot of het kanaal. Daar heb je een vergunning voor nodig van het waterschap of Rijkswaterstaat. En voor opslag in de grond heb je weer een vergunning van de provincie nodig.”
Veel initiatieven worden gedragen door bewoners die samen een energiecoöperatie oprichten, zoals in het Friese dorp Heeg, vertelt Kraaij. “Daar hebben de bewoners zich verenigd en gezegd ‘we gaan een plan maken hoe we van het aardgas afkunnen. Zonnepanelen in het Friese weiland of windmolens vinden we niet zo’n mooi gezicht. Om de hoek ligt een groot meer, laten we kijken of we daar warmte uit kunnen halen’. De kracht is dat de bewoners zelf zijn gaan nadenken hoe ze een warmtebron kunnen vinden als het aardgas niet meer beschikbaar is.”
Green Deal Aquathermie
Twintig partijen, waaronder ministeries, provincies en waterschappen, hebben dit voorjaar de Green Deal Aquathermie ondertekend. Met pilots gaat de coalitie onderzoeken hoe groot het werkelijke potentieel van aquatherm is. Kraaij: “We zijn een half jaar onderweg en er draaien al vijftig projecten. Dat zijn in totaal zo’n 10.000 huizen die draaien op warmte uit water. Nog eens honderd projecten zitten in de pijplijn.”
