Glaucoom is een oogziekte waarbij zenuwvezels en daarmee het zicht verloren gaan. Onbehandeld kan glaucoom leiden tot blindheid; zenuwvezels die zijn afgestorven komen niet meer terug. Innovatieve nieuwe vormen van screening en behandeling kunnen helpen om verder zichtverlies te voorkomen.
Bij glaucoom is meestal de oogdruk te hoog, maar het kan ook ontstaan door een probleem met de doorbloeding. Oogarts Wishal Ramdas werkt in het Erasmus MC en is gespecialiseerd in de behandeling van en het onderzoek naar de ziekte: ‘Mensen denken misschien dat ze het direct merken als er iets met hun ogen is, maar je kunt jaren met glaucoom rondlopen zonder het te weten. Bij een klein beetje gezichtsveldverlies vullen je hersenen het beeld dat je mist gewoon op. Daarnaast begint glaucoom vaak aan één oog, terwijl de gezichtsvelden van beide ogen overlappen. Je hebt de uitval meestal pas door als er al veel zenuwvezels verloren zijn – daarom is screening zo belangrijk. Een interessante nieuwe manier om de diagnose vroeg te stellen is met behulp van AI. Samen met het Oogziekenhuis Rotterdam wordt een algoritme getest op basis van tienduizenden foto’s van netvliezen, waardoor de computer straks in staat is glaucoom te herkennen als een gespecialiseerde oogarts. Daarnaast doen wij al langere tijd onderzoek naar genetische kenmerken die samenhangen met glaucoom, want de ziekte kan erfelijk zijn. Door deze varianten goed in kaart te brengen, kunnen we veel beter inschatten wie een laag of hoog risico loopt – ook als het in de familie zit.’
Kraan en afvoer
Na staar is glaucoom de meest voorkomende oorzaak van blindheid wereldwijd. Wishal Ramdas: ‘In armere landen is de toegang tot medische zorg beperkt, in Nederland kan blindheid in de meeste gevallen worden voorkomen. Om uit te leggen hoe de ogen werken, vergelijk ik mezelf weleens met een loodgieter. Het oog maakt vocht aan, dat ook weer weg moet stromen. Zie het als een kraan die altijd open staat en water dat door het afvoerputje loopt. Raakt de afvoer verstopt of vernauwd, dan loopt het systeem vast. De behandelingen van glaucoom zijn erop gericht om de kraan een beetje dicht te draaien of de afvoer wat verder open te zetten. Dat doen we meestal door middel van druppels om de oogdruk te verlagen. Als dat niet lukt zijn er andere mogelijkheden: een oogoperatie, waarmee we als het ware een nieuwe afvoer maken, of een laserbehandeling waarmee we of de kraan of de afvoer kunnen beïnvloeden. Het nieuwste op operatiegebied is de Minimaal Invasieve Glaucoom Chirurgie (MIGS). De oogarts plaatst dan een heel klein implantaat in de afvoer van het oog om de druk te verlagen. Deze ingreep heeft een stuk minder risico’s en mogelijke complicaties dan grotere oogoperaties.’
Weg is echt weg
Veruit de meeste glaucoompatiënten gebruiken dagelijks oogdruppels of zouden dat moeten doen. Wishal Ramdas weet uit de praktijk dat dat lang niet altijd gemakkelijk is: ‘Oogdruppels tegen glaucoom kunnen nogal wat bijwerkingen geven. Zo krijgen sommige mensen last van pijnlijke of prikkende ogen of klachten als hoofdpijn, duizeligheid of vermoeidheid. Vooral als je preventief druppelt of beginnende glaucoom hebt, kan het lastig zijn om gemotiveerd te blijven. Je zicht is vaak nog prima en die druppels, daar moet je altijd maar aan denken. Als je er dan ook nog eens klachten van krijgt, kan ik me best voorstellen dat je het af en toe laat zitten. Dat is alleen heel onverstandig. Voor zenuwvezels geldt: weg is echt weg. Zicht wat je kwijt bent, komt nooit meer terug. Een patiënt die de diagnose vrij laat kreeg, vertelde me dat hij ’s avonds altijd een rondje door het park rende. Na verloop van tijd gebeurde het steeds vaker dat hij schrok omdat er ‘opeens’ iemand naast hem liep. Hij had niemand aan zien komen. Dat is wat glaucoom op de langere termijn doet. De randen van je gezichtsveld verlies je meestal het eerst. Deze patiënt had dit graag voorkomen door elke dag te druppelen, maar voor hem was het helaas te laat.’
Nooit een dosis missen
Voor iedereen die nog weleens wat vergeet, is er de Glaucoom Druppelhulp-app. Deze handige applicatie voor op je telefoon werd ontwikkeld in samenwerking met de Universiteitskliniek voor Oogheelkunde in Maastricht (MUMC+). Deze herinnert mensen met glaucoom aan het nemen van hun medicatie. De app geeft een seintje als het tijd is om de oogdruppels te gebruiken en duidelijke instructies hoe je dat druppelen het beste kunt doen. Daarnaast is algemene informatie over glaucoom in de app te vinden en kun je er overzichtelijk bijhouden wanneer je hebt gedruppeld, wat je oogdruk is en welke afspraken bij de oogarts gepland staan. Verder is er ruimte voor het uploaden van onderzoeksfoto’s en het schrijven van persoonlijke notities. Voor gebruikers met minimaal zicht heeft de app een ingebouwde schermlezer. Een digitaal steuntje om glaucoompatiënten te helpen nooit meer een dosis te vergeten en hun zicht zo lang mogelijk te behouden.
*“Dr Wishal Ramdas heeft als onafhankelijk expert aan dit artikel meegewerkt en heeft geen financiële vergoeding ontvangen van Santen”
