In het Nationaal Plan Energiesysteem (NPE) heeft de overheid de stip aan de horizon vastgelegd voor het energiesysteem van 2050. Edgar van Niekerk en Jan van der Meer vertellen hoe de leden van Bouwend Nederland samen met anderen hun schouders onder de ambitieuze doelen zetten.
‘Iedereen is het erover eens, ook de overheid, dat de elektrificatie een belangrijke voorwaarde is om in 2050 volledig energieneutraal te zijn. Het betekent dat we de capaciteit van het elektriciteitsnet moeten uitbreiden.’ Dat levert nu al problemen op. Hoewel netcongestie de aandacht trekt, wordt vooral gevochten om ruimte, vertelt Jan van der Meer, manager vakgroep ondergrondse netwerken en grondwaterbeheer. ‘De verzwaring van het netwerk kost boven en onder de grond ruimte, qua hoogspanningsleidingen, grondstations, transformatorhuisjes en dikke kabels onder de grond. Dat is een groot knelpunt. We zijn niet de enige die om ruimte verlegen zitten, defensie wil extra opslagruimte en oefenterreinen, de woningbouw is op zoek naar geschikte locaties. Dat moet allemaal passen.’ Naast elektrificatie worden trouwens ook warmtenetten in het NPE genoemd voor de verduurzaming van wijken. ‘Wat je wil voorkomen is dat iedereen z’n woning of gebouw elektrisch gaat verwarmen. Dan wordt het stoomnet nog meer belast. Als je huizen verwarmt met duurzame warmtebronnen, zoals geothermie, restwarmte of (afval)water, verminder je de druk op het stroomnet ende vraag naar elektriciteit.’
Slimmer bouwen
Het is een knelpunt én uitdaging tegelijk, wat een stimulans kan zin voor innovatie. ‘Digitalisering, automatisering en robotisering zijn paden waarnaar wordt gekeken,’ ziet Edgar Van Niekerk, beleidsadviseur energietransitie en verduurzaming gebouwde omgeving. Bij de verduurzaming van zowel nieuwe gebouwen als de bestaande bouw wordt volop geïnnoveerd, zoals met energiemanagementsystemen, vertelt hij. ‘Die zorgen ervoor dat woningen met zonnepanelen warmtepompen, warmteterugwinning en batterijen slim worden gemanaged qua energie.’ Op bedrijventerreinen wordt de vraag slimmer verdeeld met oplossingen als collectieve energiecontracten en een gezamenlijke energie hub. Om de maatschappelijke opgave van 100.000 nieuwbouwwoningen per jaar te realiseren, worden nieuwe ‘netbewuste’ woningconcepten ontwikkeld, waarbij zo min mogelijk elektriciteit van het energienet nodig is,’ aldus Van Niekerk.
Vakmensen
Van der Meer: ‘Naast dat we bij wijze van spreken vechten om ruimte, vechten we met z’n allen ook om personeel. De huidige arbeidsmarktkrapte is een grote belemmering. De netbeheerders gaan de komende tien jaar 80 miljard euro investeren in met name het elektriciteitsnet. Dat is 8 miljard euro per jaar. Als dat nu los zou komen, hebben de aannemers niet de arbeidscapaciteit om dat voor elkaar te krijgen, en de netbeheerders en installateurs ook niet. Er is echt een tekort aan vakkrachten en technici. Hoe aantrekkelijk je de sector ook maakt, dat tekort gaan we niet oplossen. Er zijn 20.000 extra technici nodig, maar die aanvoer is er niet vanuit de schoolbanken. En van vakmensen uit het buitenland halen is het huidige kabinet niet echt een voorstander. De grote opgave is hoe we met beperkte arbeidscapaciteit meer werk gaan doen. We moeten het hebben van heel andere, innovatieve werkwijzen.’ Van Niekerk benoemt nog een andere belemmering om de NPE-ambities waar te maken: ‘Bij alles wat je wil realiseren, heb je te maken met procedures die moeten worden doorlopen voordat je überhaupt iets kunt doen.’ Een lichtpunt is dat minister Mona Keizer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening daar een speerpunt van haar beleid van heeft gemaakt. Zij wil belemmeringen in wet- en regelgeving wegnemen om projecten sneller te kunnen realiseren. Evengoed zijn beiden kritisch op de keuzes van het kabinet Schoof: ‘Er ligt een onvoorstelbaar grote opgave. Dan is het wrang dat het huidige kabinet het Nationaal Groeifonds kort en bezuinigt op onderwijs en innovatie. De financiële steun vanuit de overheid hebben we keihard nodig. Niet om er als bedrijven beter van te worden, maar om samen in de hele keten deze slag in de energietransitie te kunnen maken. Het huidige beleid is daar contraproductief in. Bedrijven staan te trappelen om innovatieve, slimme werkwijzen te ontwikkelen. De hulp van de overheid, faciliterend en financieel, is daarbij essentieel.’
