Boeren botsen steeds vaker met de overheid en politiek, waarbij het er in de discussie fel aan toe kan gaan. Voorzitter Sjaak van der Tak van LTO Nederland legt de bal voor de verruwing deels bij de overheid. “Het werkt niet als de overheid de hele tijd zegt: je hebt het niet goed gedaan. Dan gaan de boeren niet meewerken.” Hij pleit voor een nieuwe koers richting verduurzaming, gebaseerd op doelen.
Nederland wordt in het buitenland geroemd om de hoge kwaliteit van de producten en de efficiënte manier van de bedrijfsvoering. “Van de 4,2 miljoen hectare grond van Nederland is 1,6 miljoen hectare landbouwgrond. In de Gelderse Vallei hebben boeren en tuinders gemiddeld 20 hectare. In vergelijking tot Canada of Frankrijk is dat niks. En toch zijn de boeren succesvol,” constateert Van der Tak bewonderend.
Mobiele zonnepanelen
De beperkende omstandigheden zijn een motor voor efficiency, duurzaamheid en ondernemerschap. De sector staat open voor innovaties. “In Europa worden we gezien als een van dé gidslanden op het gebied van land- en tuinbouw.” Van der Tak neemt de glastuinbouw als voorbeeld, waar wordt geëxperimenteerd met het opwekken van zonne-energie op het kasdek, zonder dat dit ten koste gaat van de klimaatomstandigheden in de kas. “Dat is een ontwikkeling die binnen vijf jaar kan worden toegepast.” Akkerbouwers zijn bezig met energieopwekking met mobiele zonnepanelen. “Die rijdt de boer naar een deel van het land waar op dat moment geen voedselgewas wordt geteeld.”
Een van de grote discussiepunten met het kabinet is de aanpak van de stikstofproblematiek. De dierlijke mest die wordt benut voor akkerbouw en andere gronden, wordt steeds vaker bewerkt voor precisiebemesting, vertelt Van der Tak. “Dat betekent minder verlies van mineralen en lagere uitstoot van stikstof en ammoniak. Maar ook minder kunstmestgebruik en daarmee minder afhankelijkheid van aardgas.” Het brengt Van der Tak op het onderzoek van de Universiteit van Wageningen dat stalsystemen uit 2013 en 2014 onvoldoende rendement geven qua stikstofuitstoot. “Lely heeft inmiddels een nieuw stalsysteem ontwikkeld dat op de proefboerderijen leidt tot 70 procent stikstofreductie.” Hij maakt een sprong naar de weidegang, die vergunningplichtig wordt, als het aan het kabinet ligt. “De koe in de wei is gezond voor het dier en goed voor de bedrijfsvoering. Gras en klavers zijn beter dan veevoer vanuit de stal. Dan moet je dat toch niet met een vergunningsplicht belasten?”
Duurzaam evenwicht
Geef de sector de tijd en de ruimte en begin met een financieringsregeling die hoog inzet, zodat de boer een incentive heeft om de investering rond te krijgen. Bij elektrisch rijden en zonnepanelen heeft het precies zo gewerkt. Je moet de wissels de goede kant op zetten: op het gebied van energie, stikstof en gewasbescherming. Met alleen vergunningen en maatregelen ga je de boer niet meer bereiken.” De boer heeft juist een steuntje in de rug nodig, om op weg te worden geholpen bij de verduurzaming. “Met een gemiddeld jaarinkomen van 31.750 euro hebben boeren hulp nodig om die investering te doen. Een investering van 200.000 euro voor een stalsysteem kan anders niet uit.” Voor de financiering kan worden teruggevallen op het bedrag dat de overheid heeft uitgetrokken om het stikstofprobleem aan te pakken. “We hebben daar een plan voor ingediend met de werkgevers, Bouwend Nederland en de natuurorganisaties, ‘Duurzaam evenwicht’.”
De land- en tuinbouwsector is de weg van duurzaamheid ingeslagen. “Je kunt twisten of het te weinig is of te veel, maar de sector neemt haar verantwoordelijkheid. Je moet een beweging creëren waarbij je de boer meeneemt. Daar hoort regelgeving bij die op doelen is gebaseerd en niet op maatregelen. Naar dat haakje ben ik voortdurend op zoek in het huidige beleid.” Hij benadrukt dat de sector de problemen serieus neemt. “Het beleid moet gerichter. Zet in op de piekbelasters in kwetsbare gebieden. Help die groep hun bedrijf te verplaatsen of te verduurzamen of biedt ze de kans te stoppen. Met die focus kom je veel verder en het kost je minder.”
“Met alleen vergunningen en maatregelen ga je de boer niet meer bereiken.”
Bedrijfsbeëindiging
Boeren die vrijwillig ophouden met hun veebedrijf krijgen meer geld van de overheid, naarmate zij eerder stoppen. Sjaak van der Tak is daarom ‘not amused’ dat het vooral over opkoop gaat. “Tussen nu en tien jaar ongeveer 15.000 bedrijven stoppen, waarvan zeker 5.000 in de melkveehouderij. Als je dan omrekent waar je je geld op moet inzetten, dan is het op extensiveren, stalsystemen, duurzaam voer en vooral innovaties.”
