Ruth Peetoom is sinds 1 september van dit jaar de nieuwe voorzitter van de Nederlandse ggz, de netwerkvereniging voor de geestelijke gezondheidszorgbranche. De ambitie is helder: de best mogelijke ggz, op tijd en op maat, voor iedereen die het nodig heeft. We spraken Ruth Peetoom over wachttijden in de ggz en nut en noodzaak van mentale gezondheid en preventie.
De wachttijden in de ggz blijven veel te lang. Preventie is belangrijk om die wachttijden te helpen oplossen. Waarom?
Met preventie probeer je te voorkomen dat mensen een beroep moeten doen op ggz-zorg of dat klachten erger worden. Dat voorkomt in de eerste plaats leed bij de mensen die het betreft. Maar als er minder behoefte is aan ggz-zorg, zullen ook wachttijden verminderen. Het eerlijke verhaal is wel dat die wachttijden helaas niet snel zullen verdwijnen. De vraag naar geestelijke gezondheidszorg blijft onverminderd groot. In de afgelopen periode is die bij jongeren zelfs met 15% gestegen. En dan moeten de na-ijleffecten van de coronapandemie op de mentale gezondheid nog komen. Tegelijk kampen we met personeelstekorten, overbelasting van zorgverleners en een stijgend ziekteverzuim.
Preventie is geen tovermiddel, maar alles wat kan voorkomen dat mensen ggz-zorg nodig hebben, is een stap in de goede richting.
Wat kan je dan met preventie bereiken?
Stel dat mensen helemaal niet naar de ggz hoeven te gaan, omdat ze al in een eerder stadium passende hulp krijgen. Vroegtijdig signaleren, goede diagnostiek en toeleiding naar de juiste behandeling, zorg en ondersteuning; dat helpt. Of dat omstandigheden aangepakt worden die psychische klachten geven of verergeren, zoals armoede, schulden of dakloosheid.
Inzet op een gezondere leefstijl draagt bij aan een langer leven met minder ziektes, ook mentaal. Er is steeds meer bewijs dat psychische klachten verminderen als je je leefstijl aanpast. We weten allang dat je gezonder wordt van minder overgewicht, minder onverantwoord alcoholgebruik en drastisch terugdringen van roken. Om daar te komen is ook je mentale gesteldheid belangrijk, dat je dat écht wilt. Daar kunnen we nog heel wat winst behalen.
Noem eens een voorbeeld van preventie die goed werkt?
Er zijn prachtige samenwerkingen tussen verzekeraars, zorgaanbieders, gemeenten en andere partijen. Zo worden leerlingen en leerkrachten op scholen getraind om mentale problematiek te signaleren en bespreekbaar te maken. Er bestaan werkleerbedrijven voor jongeren die voortijdig uitvallen uit het (mbo)onderwijs en begeleid worden naar werk. Minder crisis geeft minder ellende – allereerst voor de persoon zelf en ook voor de omgeving. De politie die met zwaailicht moet uitrukken of een huisuitzetting – als je dat kunt voorkomen is dat voor iedereen goed.
Wat moet er veranderen om preventie een belangrijker te maken?
Wij pleiten voor een lange termijn visie op een mentaal veerkrachtiger, gezonder Nederland. Met een bijpassende investeringsagenda. Het recept voor een beter gezondheidsbeleid ligt in een integrale aanpak op een aantal terreinen: kansenongelijkheid terugdringen, de tweedeling op de arbeidsmarkt verkleinen, problematische schulden aanpakken en de leefomgeving verbeteren. Geen zorgproblemen, maar ze hebben wel grote invloed op de fysieke en mentale gezondheid van mensen.
Dus is ons devies: Voorkom dat sociaal-maatschappelijke problematiek te snel leidt tot gemedicaliseerde ggz.
Welke rol speelt u daar zelf in?
Mijn missie als voorzitter van de Nederlandse ggz continu is om continu aandacht vragen voor het belang van mentale gezondheid. Voor het terugdringen van stigma’s. Voor het gegeven dat mensen ook op mentaal gebied verschillend in elkaar zitten en dat dat maar goed is ook. Dat betekent ook werken aan de best mogelijke ggz, door iedereen te mobiliseren die daaraan iets kan doen: zorgverleners, naasten, overheden, maatschappelijke partners, bedrijven, onderwijs en natuurlijk de cliënten zelf. Ik zet alles op alles om dat te laten lukken.
