Inspirerend is de samenwerking, aanstekelijk de gezamenlijk opgestarte projecten en de behaalde resultaten. Wat maakt Friesland zo succesvol in het werken aan een circulaire economie? ‘We zetten onze schouders eronder, de Friese mentaliteit komt naar boven, en dan is het ook snel geregeld.’
'Je kijkt altijd naar de uitdagingen waar andere partijen mee zitten'
Aan de vooravond van de Week van de Circulaire Economie staan de schijnwerpers op een provincie die één van de circulaire koplopers in Europa is. Friesland is trots op de rol van voortrekker. En heeft een eenduidig antwoord op de vraag wat de voedingsbodem is van dat succes: de intensieve samenwerking tussen overheden (provincie, Wetterskip Fryslân ‒ het waterschap ‒ en gemeentes zoals gemeente Leeuwarden) en het bedrijfsleven en onderwijs, verenigd in Vereniging Circulair Friesland. ‘Tien jaar geleden begonnen we daarmee,’ zegt Jantie van der Laan, programmamanager bij de Vereniging. ‘De urgentie kwam vanuit een aantal bedrijven dat het anders moest en ook anders kón in onze regio. En dat we dat alleen samen voor elkaar kunnen krijgen. Friese overheden haakten aan als lid, maar ook alle mbo-, hbo- en universitaire opleidingen.’
Zeven pijlers
De eerste jaren moest er vooral nog worden uitgelegd wát een circulaire economie precies is. Van der Laan: ‘Vanuit een aanjaagorganisatie zijn we inmiddels uitgegroeid naar een projectorganisatie waarbij we echt op basis van een aantal grote, stevige programma’s en projecten werken aan de transitie naar een circulaire economie. Dat doen we op basis van zeven pijlers van een circulaire economie. We kijken niet alleen naar materialen, hergebruik, grondstoffen, maar ook naar energie, naar water, biodiversiteit, de sociale en financiële kant. Hoe ga je om met toegevoegde waarde? Ecologisch, sociaal en op het vlak van gezondheid en welzijn. Bij alles wat je doet, wil je ervoor zorgen dat het één niet ten koste gaat van het ander. Bijvoorbeeld materialen- hergebruik mag niet ten koste gaan van water of doe je het liefst niet met fossiele brandstoffen.’ In de loop der jaren is de samenwerking tussen wat Van der Laan de ‘triple helix’ noemt – overheden, bedrijven en onderwijs – steeds intensiever geworden. Aanstekelijke successen zijn onder andere behaald in het sluiten van ketens. Als recent project noemt Marijn Kamerling, project- manager duurzaamheid bij gemeente Leeuwarden, het circulair maken van de betonketen in zijn gemeente. Kamerling: ‘Het beton uit de sloop van 72 portiekflats wordt hergebruikt in de fundering van nieuwbouw in de wijk. Daarmee kun je de CO2 die vrijkomt bij het maken van nieuw beton dus wegstrepen. Als je kijkt naar alle partijen die betrokken zijn bij het opzetten van deze circulaire keten – van woningcorporatie, bouwbedrijf tot de Leeuwarder Beton Centrale – dan is dit een prachtig voorbeeld van hoe we in de regio dingen kunnen oplossen met onze gezamenlijke connecties. We zetten onze schouders eronder, de Friese mentaliteit komt naar boven, en dan is het ook snel geregeld.’
Overzichtelijke regio
Zijn de lijntjes korter in Friesland waardoor samenwerking makkelijker plaatsvindt? ‘We zijn een overzichtelijke regio,’ zegt Van der Laan, ‘met 18 gemeentes, één waterschap, een provincie waarmee een heel nauwe samenwerking is en ambitieuze bedrijven. Je kent elkaar goed, je spreekt deels dezelfde taal en je kunt je op die manier wat makkelijker verplaatsen in de belangen en uitdagingen van de ander.’ Illustratief noemt Van der Laan het programma rondom circulair inkopen door de overheden: ‘Dat gebeurt niet vanuit de gedachte om een vinkje te kunnen zetten bij een ambitie of een doel, maar om ervoor te zorgen dat de bedrijven, en daarmee de regio, toekomstbestendig worden. Je kijkt altijd naar de uitdagingen waar andere partijen in het samenwerkingsverband mee zitten.’
Toonaangevend
Zo wordt in Friesland ook gewerkt aan het sluiten van nutriëntenkringlopen, weet Sander de Vries, beleidsmedewerker landbouw bij de provincie Fryslân. Nutriënten zijn voedingsstoffen en mineralen die belangrijk zijn voor een gezonde bodem en voor de groei van gewassen, mensen en dieren. Aan de zogenaamde ‘Ambitietafel Sluiten Nutriënten Kringlopen’ vinden overheden, boerencoöperatie Agricycling en onderwijs elkaar in goed overleg. De Vries: ‘Dit is een thema waarmee we in Friesland al lange tijd voorop lopen. Zo’n 15 jaar geleden zijn bijvoorbeeld de eerste projecten opgestart om ervaring op te doen met nieuwe vormen van sanitatie: het reinigen van afvalwater om de nutriënten hieruit terug te winnen en ze zo te behouden in de kringloop. Toonaangevende Friese bedrijven en Wetsus, het European Centre of Excellence for Sustainable Water Technology in Leeuwarden, helpen dit nu verder te brengen. Dan gaat het onder meer over de vraag hoe we proefprojecten kunnen opzet- ten en draagvlak kunnen creëren. Of de wetgeving voldoende ruimte biedt en wat de huidige en toekomstige gewenste nutriëntenstromen zijn.’
Biobased bouwen
De provincie Fryslân geeft inmiddels ook de toon aan in biobased bouwen. De Vries:” Vorig jaar werd de Fryske Vezelhennepdeal ondertekend door meer dan 30 partijen, waaronder Friese woningcorporaties, bouwbedrijven, ontwikkelaars en overheden. Plus ruim 100 agrarische partners. Met de door hen geteelde hennep wordt lokaal hennepisolatie geproduceerd waarmee de komende 3 jaar ruim 1000 nieuwe woningen duurzaam worden geïsoleerd. Van der Laan: ‘Ook dat is een mooi voorbeeld van een project waarin heel veel verschillende partijen samenwerken. Bedrijven vrágen er ook om.’ De Vries: ‘Er zijn bedrijven die echt pushen, die zeggen: jongens, we moeten hier iets mee. Dat is mooi om te zien, er zitten heel veel proactieve bedrijven in Friesland. Die stappen ook echt op ons af.’ Kenmerkend voor de circulaire economie is dat je elkaar nodig hebt om problemen op te lossen, vult Kamerling aan. ‘Met het netwerk binnen Vereniging Circulair Friesland is bijna elke tak van sport vertegenwoordigd. Anders is er altijd wel een lid die een connectie heeft met een niet-lid die misschien weer het laatste ontbrekende puzzelstukje kan bieden.’
