Erfrechtadvocaat Pauline Hentenaar-Polderman wordt meestal pas ingeschakeld als er al gedoe over de erfenis is. Haar advies luidt: denk goed na over de nalatenschap als het nog kan, omdat je daarmee ellende kunt voorkomen. En als er toch onenigheid ontstaat: “Probeer om te kijken of je met elkaar in gesprek kunt blijven. Dan heb je misschien alle twee een beetje pijn, maar wel een beslissing die door beide partijen wordt gedragen.”
Na een overlijden gaan mensen vaak eerst naar een notaris om te kijken of er een testament is. Als daar iets uitkomt wat tot discussie leidt, is de notaris meestal ook de eerste plek waar je dat bespreekt. Deze kan allen proberen te bemiddelen, vertelt Hentenaar. “Hij kan geen knopen doorhakken als de standpunten van de nabestaanden onverenigbaar zijn.” Vervolgens kom je bij een advocaat terecht.
Menselijke dynamiek
Hentenaar benadrukt het belang van een gespecialiseerde erfrechtadvocaat. “Het erfrecht is juridisch gezien echt ingewikkeld. Een algemene advocaat heeft weinig verstand van bijvoorbeeld de termijnen die je in de gaten moet houden. Als die zijn verstreken, dan kun je daar geen aanspraak meer op maken.” Maar ook bij de verdeling zelf. “Als die niet goed is uitgevoerd, dan krijg je daar later bij een volgende overdracht problemen mee.” De tweede reden om te kiezen voor een erfrecht-advocaat van de vFAS is de dynamiek die een erfenis losmaakt. “Het zijn vaak zaken met veel verdriet. Dingen die in het verleden hebben gespeeld, komen vaak naar boven. Daarom is het zo belangrijk dat het traject goed wordt begeleid. Dat kan een erfrechtadvocaat van de vFAS.”
De eerste stap is om de emoties uit het verhaal te halen. “Het erfrecht wordt geregeerd door de wet, door de juridische werkelijkheid. Die sluit soms helemaal niet aan bij wat mensen zelf emotioneel gezien vinden wat eerlijk en juist zou zijn. Als je daar geen begrip voor hebt, gaat het je niet lukken om de regels uit te leggen en te laten landen.” Een extra complicerende factor is dat vaak meerdere partijen bij het geschil betrokken zijn. “Bij een echtscheiding heb je twee mensen die uit elkaar gaan. Bij een nalatenschap zijn alle familieleden betrokkenen. Dat maakt het complex. Je hebt heel veel relationele verhoudingen. Ook de juridisch kant van het erfrecht is complex. Die twee dingen kunnen ervoor zorgen dat de vlam in de pan slaat.”
“Mensen schieten bij de afwikkeling van een erfenis vaak in oude patronen.”
“Een conflict kan om een paar theelepeltjes gaan,” is Hentenaars ervaring. “Mensen schieten na het overlijden en de afwikkeling van een erfenis vaak in oude patronen. De oudste neemt het voortouw en gaat het allemaal regelen. Een jonger kind denkt ‘daar gaan we weer’. Dan krijg je over heel basale dingen ruzie. Dat komt best vaak voor.” Een rechtszaak is vaak onbevredigend. “Een rechter ziet een theelepel als een theelepel. Als partijen niet bereid zijn om met elkaar daarover in gesprek te gaan, hakt hij gewoon de knoop door. Hij heeft geen andere middelen dan het nemen van een beslissing.”
Samengesteld gezin
Bij samengestelde gezinnen zijn de emoties vaak nog heftiger, omdat de belangen anders liggen. Hentenaar geeft een voorbeeld van een vader van 80 met een tweede vrouw die 60 jaar is. “Zonder testament werkt de wettelijke verdeling en gaat alles naar de langstlevende. De kinderen krijgen een vordering op de langstlevende die pas opeisbaar is bij overlijden. Met je eigen moeder heb je daar over het algemeen weinig problemen mee. Bij een stiefmoeder wordt daar in de praktijk vaak anders tegenaan gekeken, is mijn ervaring.”
We adviseren mensen om goed na te denken over de nalatenschap als het nog kan, omdat je daarmee ellende kunt voorkomen. Het maakt niet wat je doet, als je er maar vooraf over nadenkt. En praat erover. In mijn praktijk maak ik vaak mee dat erven worden geconfronteerd met iets waarvan ze geen flauw benul hadden. En dat is lastig te verdragen, omdat je het niet meer kunt bespreken met het leidend voorwerp, want die is dood.”
