Voorkomen is beter dan genezen. Dit gezegde geldt ook voor de zorg. Gezondheidspreventie is er in allerlei vormen: van vaccinaties en bevolkingsonderzoeken tot aandacht voor een gezonde(re) levensstijl.
medische preventie is onder te verdelen in diagnose, geneesmiddelen en vaccins
Halverwege de negentiende eeuw was de Theems bij Londen zo vervuild dat werd gesproken van “The Great Stink”. Naar aanleiding hiervan werd besloten tot de bouw van een groot rioleringssysteem. Eind negentiende eeuw had Londen de beste riolering ter wereld. De levensverwachting was aanzienlijk hoger in vergelijking tot andere steden, en sinds de aanleg gestegen van 38 naar 44 jaar (bron: NTVG). Een eeuw later, in december 1952, ging Londen gebukt onder een nieuwe gezondheidsramp, “The Great Smog”, een deken van luchtvervuiling van steenkool en fabrieken. Zo’n 100.000 Londenaren werden ziek, 4000 overleden. Het was de eerste aanzet voor aandacht voor een betere luchtkwaliteit.
Bescherming
Het zijn twee voorbeelden hoe preventie bijdraagt aan een betere algemene gezondheid. Naast kennis over gezondheidsrisico’s en gerichte preventie, zoals het bevorderen van een gezonde levensstijl – denk aan de campagne “Samen op weg naar een Rookvrije Generatie” – ligt de focus op medische preventie. Deze is onder te verdelen in drie pijlers: (vroeg)diagnose, geneesmiddelen en vaccins. Voorbeelden van de eerste is een test om vroegtijdig nierschade op te sporen, maar ook de bevolkingsonderzoeken naar borstkanker en darmkanker. In Nederland heeft ruim de helft van de mensen minstens één chronische ziekte (bron: Nivel). Verontrustend is dat cijfer niet. We leven langer, en dat komt met gebreken, zoals hartziekte of hoge bloeddruk, maar ook slijtage aan de gewrichten. De medicatie wordt steeds beter, waardoor je vaak prima kunt leven met een chronische aandoening. Als patiënt heb je daar deels zelf invloed op. Een gezonde leefstijl helpt bij het verbeteren van de effectiviteit van een geneesmiddel.
Infectieziekten
In de ogen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is vaccineren de beste investering in gezondheid die je kunt kopen voor geld. Het beschermt je tegen infectieziekten, zoals het RS-virus, kinkhoest, of HPV. In Nederland omvat het Rijksvaccinatieprogramma bescherming tegen 13 ernstige infectieziekten. Onlangs deelde RIVM haar zorgen over het dalen van de vaccinatiegraad onder kinderen. Als de vaccinatiegraad onder de 95% daalt, vergroot dat de kans op een ziekte-uitbraak. Een voorbeeld is mazelen, waarvan het aantal ziektegevallen in Europa afgelopen jaar is verdertigvoudigd ten opzichte van 2022. Een van de hypotheses hierachter is een andere houding tegenover vaccinaties in de nasleep van covidpandemie. Daar zit een moeilijk dilemma, zoals ook bleek in de coronatijd: we zijn erg gehecht aan onze individuele vrijheid. In de coronacrisis kwam het spanningsveld tussen het collectieve belang en vrijheid opeens onder het vergrootglas te liggen. Waar het evenwicht ligt, is een vraag die in onze democratische rechtsstaat afhangt van het standpunt dat iemand inneemt.
