Veel bedrijven en organisaties dragen bewust of onbewust bij aan de circulaire economie.
Verrassende inzichten
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft afgelopen jaar op verzoek van het kabinet de omvang van de circulaire economie in kaart gebracht. In totaal turfde het PBL zo’n 85.000 activiteiten, waarmee circa 420.0000 banen zijn verbonden. Vaak worden de activiteiten niet als zodanig herkend, omdat ze al zo lang bestaan. Denk aan de fietsenmaker of kringloopwinkel.
“Een van de verrassende inzichten is dat er veel meer gebeurt dan gedacht. We hebben wel 1500 initiatieven op innovatiegebied geteld. Wat de inventarisatie laat zien, is dat er heel veel mogelijkheden voor circulaire activiteiten zijn en dat het heel breed is,” stelt PBL-onderzoeker Trudy Rood. “Veel daarvan worden nog niet als zodanig gelabeld.”
Hergebruik
Motor achter de transitie naar een circulaire economie is het Grondstoffenakkoord van 2017. Het grondstoffengebruik is de afgelopen eeuw verachtvoudigd. “Zonder maatregelen neemt dat verder toe. In een circulaire economie houdt je grondstoffen, producten en materialen beschikbaar voor hergebruik.” Overstappen op een circulaire economie is daarom noodzakelijk, maar het biedt ook economische kansen, constateert Rood.
Voor de circulaire economie heeft PBL een speciale rol gekregen, vertelt Rood. “Het kabinet heeft het PBL gevraagd om op te treden als rekenmeester voor de transitie naar circulariteit en de regie te voeren om de voortgang te meten om te kunnen sturen vanuit de nationale overheid.”
Initiatieven
In dit kader heeft het PBL een ‘nulmeting’ opgesteld. In het rapport ‘Circulaire economie in kaart’ is geïnventariseerd wat er al gebeurt op dit gebied. Welke innovaties zijn er al? Hoe zien de initiatieven en activiteiten eruit? “Ik ben heel erg verrast, en met mij velen, over de breedte van de activiteiten.” Als voorbeelden noemt Rood hergebruik (‘re-use’), reparatie (apparaten opknappen, ‘refurbish’) en deelplatformen.
Het zorgt voor innovatieve bedrijfsmodellen. Voorbeelden zijn het circulaire matras dat Auping samen met DSM-Niaga heeft ontwikkeld en Philips dat met Circulair lighting de focus verlegt van bezit naar gebruik. “Daar gaat een prikkel vanuit om onderhoudsarme armaturen te ontwikkelen, waarbij de materialen, componenten en producten kunnen worden hergebruikt. Het stimuleert innovatie om de levensduur zo veel mogelijk te verlengen.”
Milieueffecten
Soms combineren initiatiefnemers circulariteit met een sociaal motief. Als voorbeeld noemt Rood een initiatief rond ‘weesbootjes’, waarbij mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de bootjes uit de grachten ophalen en opknappen. Een ander voorbeeld is soepenfabrikant De Verspillingsfabriek. Zo zijn er meer.
Een van de obstakels voor een doorbraak van de circulaire economie is de lage prijs van veel grondstoffen en producten, vertelt Rood. “Dat stimuleert niet om te investeren in hergebruik, recyclen of een langere levensduur. Het zou helpen als de milieueffecten die optreden bij de productie van primaire grondstoffen en producten zouden worden verdisconteerd in de prijs.”
“Er gebeurt veel, maar we zijn nog lang niet bij een circulaire economie. Het gaat op dit moment nog maar om zo’n vijf procent van de economie.”
Levensduur
Het is niet de enige belemmering. “Het huidige systeem van regels, normen en gewoontes passen nu nog heel erg bij de huidige, lineaire economie. Ze sluiten niet goed aan bij de circulaire economie. Het moet gewoner worden om kapotte producten niet direct weg te gooien. Refurbished heeft nu nog een minder goed imago bij een grote groep consumenten en bedrijven.”
“Een fiets laten we repareren, maar de meeste huishoudelijke apparaten worden vervangen door nieuwe. Soms heeft dat met het ontwerp te maken, dat reparatie duur maakt. Wil je de circulaire economie stimuleren, dan moet je daarmee al rekening houden in de ontwerpfase, in plaats van een product te maken voor eenmalig gebruik.” Ze noemt de elektrische tandenborstel. “De batterij zit in het midden, helemaal verlijmd, en is niet te vervangen. Datzelfde geldt voor heel veel elektronische apparatuur.”
R-ladder Voor de inventarisatie van activiteiten die het gebruik van primaire grondstoffen in de economie (kunnen) verlagen, heeft het PBL gebruikgemaakt van de circulariteitsladder, de zogenoemde R-ladder. Hierbij gaat het om strategieën die in het Engels met een ‘R’ beginnen, zoals reduce (verminderen), repair (herstellen), recycle en refuse (weigeren), het boycotten van producten met een grote milieudruk.