Vroeg-carcinoom steeds beter te herkennen dankzij coloscopie
Nederland loopt voorop in het bevolkingsonderzoek darmkanker. Nergens ter wereld is de deelname aan het bevolkingsonderzoek zo hoog als in ons land (72% van de bevolking). Prof. Dr. Evelien Dekker van het Amsterdam UMC, gespecialiseerd in de vroege opsporing van darmkanker, denkt dat de goede organisatie en laagdrempelige aanpak de belangrijkste factoren hiervoor zijn.
In 2004 zijn we in het AMC Amsterdam en het RadboudUMC begonnen met een eerste proefbevolkingsonderzoek. “Toen al hadden we opvallend goede deelnemerspercentages van 60%, zonder grootschalige campagnes,” vertelt Evelien Dekker. Bij de proef bleek dat ook de deelnamecijfers voor een hernieuwde ontlastingstest na twee jaar min of meer gelijk bleven. Onderdeel van de proef was het vergelijken van de testalternatieven. De deelnamegraad aan de ontlastingstest bleek veruit het hoogst. “Wat goed werkt, is dat mensen de test elke twee jaar vanzelf in de brievenbus krijgen. Je kunt de test thuis afnemen en stuurt ’m in een envelop weer terug.”
Behandeling
Het aantal mensen dat op grond van de ontlastingstest een oproep krijgt voor een coloscopie ligt rond de 4,3%. Het aantal positieve tests is lager dan in de beginjaren van het bevolkingsonderzoek, onder meer omdat de groep die wordt getest gemiddeld wat jonger is en iedereen om de twee jaar opnieuw wordt getest, vertelt Dekker. “Het idee is dat je de diagnose darmkanker stelt voordat mensen klachten hebben.” Het stadium van de kanker is dan ook gunstiger dan bij een coloscopie bij een doorverwijzing voor klachten via de huisarts. “Bij steeds meer mensen die bij het bevolkingsonderzoek de diagnose kanker krijgt, is het stadium zo vroeg dat een endoscopische behandeling mogelijk is. Ze hoeven niet eens te worden geopereerd.”
Kwaliteitsborging
Dekker heeft zich bij het begin van het bevolkingsonderzoek sterk gemaakt voor een kwaliteitsborging van het darmonderzoek. “Mensen staan niet te springen om een coloscopie te krijgen. We moeten dus zorgen dat het onderzoek zo effectief mogelijk en zo min mogelijk belastend is.” De accreditatie wordt door de beroepsgroep gezien als een soort kwaliteitskeurmerk. “Je hebt parameters waarop je het onderzoek kunt beoordelen. De belangrijkste graadmeter is hoe vaak je poliepen vindt bij patiënten. Als een dokter per honderd patiënten minder dan twintig keer een poliep aantreft, wordt er later vaker alsnog darmkanker aangetroffen, blijkt uit onderzoek.”
Dankzij de invoering van het 2-jaarlijkse bevolkingsonderzoek en de steeds betere endoscopietechnieken worden steeds meer vroeg-carcinomen ontdekt die niet-invasief kunnen worden behandeld, constateert Dekker. “In de jaren voor het bevolkingsonderzoek vonden we die niet zo vaak.” De technieken steeds mooier en beter om carcinomen die al een beetje de darmwand in groeien er toch nog met de endoscoop radicaal uit te halen, constateert Dekker. “Dat is een enorme verbetering.” Uit onderzoek blijkt dat bij het bevolkingsonderzoek slechts 39% van de vroeg-carcinomen als zodanig worden herkend en daardoor optimaal behandeld kunnen worden. “Op dat punt is er nog verbetering mogelijk. We worden er al beter in, dankzij HD-tv en bijzondere lichttechnieken.” Een andere ontwikkeling is beeldherkenning, waarbij de computer een alarmpje geeft als deze een poliep ziet en aangeeft om wat voor een poliep het gaat. “Die systemen zijn nog niet goed genoeg om een vroeg-carcinoom te herkennen. De hoop en verwachting is dat het wel die kant op gaat, maar daar zijn we nog niet.”
Verwesterde lifestyle
Dekker is sinds 2020 binnen de World Endoscopy Organisation voorzitter van het Colorectal Cancer Screening Comité. Gevraagd naar haar drijfveer, vertelt ze dat darmkanker in steeds meer landen een toenemend gezondheidsprobleem is. “Het ultieme doel is om in de landen waar het nodig en zinnig is een zo goed mogelijk werkend bevolkingsonderzoek voor elkaar te krijgen. In steeds meer landen met een verwesterde lifestyle, zoals Brazilië, wordt darmkanker een steeds groter probleem. Daar is nog geen enkel screeningsprogramma.”
Door Covid-19 heeft het bevolkingsonderzoek kort stilgelegen. Evelien Dekker: “In totaal werd in 2020 zo’n 15% van de beoogde doelgroep niet uitgenodigd, maar die achterstand wordt nu al snel weer ingelopen. Sowieso is het advies om bij klachten niet te wachten en direct een afspraak te maken bij de huisarts.”
Prof. Dr. Evelien Dekker van het Amsterdam UMC (fotografie door Marlou Pulles)
Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door Norgine Pharma B.V.
